چراغ سبز به فرصت‌های تجاری جدید با تاجیکستان

با تغییر رویکرد دولت تاجیکستان، باب افزایش مراودات تجاری خراسان با این کشور باز شده است

چراغ سبز به فرصت‌های تجاری جدید با تاجیکستان

 امید به توسعه تجارت با کشورهای آسیای میانه به ویژه تاجیکستان بعد از اولین سفر خارجی ابراهیم رئیسی در قامت رئیس جمهوری ایران به تاجیکستان پررنگ شد. سفری که اواخر شهریور با هدف حضور رئیسی در نشست سران سازمان شانگهای رقم خورد و رئیس جمهوری ایران در حاشیه آن با روسای جمهور برخی کشورها از جمله تاجیکستان دیدار کرد.

رئیسی در بازگشت از سفر سه روزه خود گفته بود «در دیدار رسمی که با رئیس جمهوری و مقامات تاجیکستان داشتیم، توافق کردیم که فصل نوینی در روابط اقتصادی، سیاسی و فرهنگی دو کشور آغاز شود. مشکلاتی در مسیر گسترش روابط ایران و تاجیکستان وجود داشته که مقرر شد مقامات اجرایی دو کشور این مشکلات را برای ورود به فصل جدید روابط برطرف کنند.»

فعالان اقتصادی خراسان رضوی به عنوان استانی که دروازه ورود ایران به آسیای میانه است، در این میان، بیش از سایر استان‌ها می‌توانند از موقعیت به وجود آمده ناشی از این توافقات استفاده کنند.

محمدحسین روشنک، رئیس اتاق مشترک ایران و تاجیکستان دراین‌باره می‎گوید: بی‌شک اگر مسوولان اجرایی و بخش خصوصی به خوبی از سفر رئیس جمهوری به تاجیکستان و عضویت ایران در پیمان شانگهای استفاده کنند، این اتفاق می‌تواند سرفصل جدیدی در روابط اقتصادی نه تنها با تاجیکستان بلکه با تمام کشورهای آسیای میانه و اعضای پیمان شانگهای باشد.

به گفته روشنک، رفتار دولت‌های منطقه به ویژه تاجیکستان با تجار ایرانی، پس از سفر رئیسی به این کشور، کاملا متفاوت شده و بهبود یافته است .

لزوم مذاکره برای تعرفه ترجیحی کالاهای ایران و تاجیکستان

رئیس اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی می‌گوید: سازمان توسعه تجارت باید رایزن اقتصادی به دولت تاجیکستان معرفی کند و بخش خصوصی نیز بایستی در کنار این رایزن اقتصادی فعالیت کند.

کاظم شیردل که در حوزه صادرات به تاجیکستان فعالیت دارد، درباره وضعیت کنونی صادرات به این کشورمی‌گوید: در حال حاضر برای صادرات به کشور تاجیکستان با چالش خاصی مواجه نیستیم. در پی سفر رئیس جمهوری به تاجیکستان ارتباطات میان دو کشور بهبود یافته؛ اما برای توسعه صادرات به این کشور باید برنامه‌هایی در دستور کار قرار داد؛ به طور مثال،

رئیس اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی خاطرنشان می‌کند: در حال حاضر هیچ‌گونه تعرفه ترجیحی میان کالاها و محصولات طرفین وجود ندارد؛ لذا باید در این زمینه با تاجیکستان مذاکراتی صورت بگیرد؛ چرا که مردم این کشور بسیار راغبند که محصولات ایرانی مصرف کنند.

شیردل  با اشاره به مشکل کمبود واگن برای صادرات به تاجیکستان اظهار می‌کند: این یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی است که همچنان به قوت خود باقی است و به همین دلیل هزینه‌های حمل و نقل، قیمت تمام شده صادرات به تاجیکستان را به شدت افزایش می‌دهد. در صورت حل مشکل تامین واگن، صادرات ما به این کشور افزایش خواهد یافت.

رئیس هیات مدیره اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی خاطرنشان می‌کند: قیمت تمام شده محصولات ایرانی روزانه در حال افزایش است و ما نمی‌توانیم یک محصول را با قیمت ثابتی در بازه زمانی 6 ماهه به تاجیکستان صادر کنیم که این مساله یکی از مهم‌ترین ضعف‌های ماست و دست کشورهای مانند ترکیه، چین و آذربایجان را برای رقابت بیشتر باز می‌گذارد.

شیردل با اشاره به مشکلات صادرات به تاجیکستان در سال‌های گذشته می‌گوید: در گذشته به دلیل محدودیت‌هایی که بین ترکمنستان و تاجیکستان وجود داشت، ایران بیشتر صادرات خود را به نام ازبکستان به این کشور صادر می‌کرد.

وی تصریح می‌کند: اگر دیپلماسی سیاسی و اقتصادی در خصوص کشور تاجیکستان فعال باشد، قطعا این بازار را در بلندمدت حفظ خواهیم کرد. خوشبختانه محصولات ایرانی در تاجیکستان برند شده‌اند و مردم این کشور به خوبی با برند ایرانی آشنا هستند.

شیردل اضافه می‌کند: در حال حاضر توازن تجاری میان ایران و تاجیکستان برقرار نیست و صادرات ایران به وارداتش از این کشور می‌چربد؛ اما با نزدیک شدن فصل برداشت پنبه، بستر صادرات این محصول به ایران مهیا شده است. همچنین، می‌توان بر محصولات خشکبار این بازار تمرکز کرد تا حدودی توازن تجاری میان دو کشور برقرار شود.

رئیس هیات مدیره اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی یادآور می‌شود: اگر دیپلماسی اقتصادی و سیاسی ایران قوی باشد و کیفیت محصولات تولیدی را نیز ارتقاء دهیم قطعا در این حوزه توفیقات بسیاری حاصل خواهیم کرد. ذائقه مردم تاجیکستان به مرور زمان تغییر کرده، لذا باید بر روی کیفیت محصولات صادراتی به این کشور دقت و تمرکز بیشتری داشته باشیم. علاوه بر این، باید در حوزه بسته‌بندی نیز ابتکار عمل بیشتری به خرج دهیم. تنها در این صورت است که می‌توان به افزایش مراودات تجاری با این کشور در بلندمدت امیدوار بود.

این صادرکننده به تاجیکستان با تاکید بر لزوم افزایش نظارت‌ها بر کالاهای صادراتی ایران به تاجیکستان تصریح می‌کند: سفارت‌خانه‌ها باید بخش اقتصادی را فعال کنند و با تجار ایرانی ارتباط مستقیم داشته باشند و با برگزاری جلسات، دغدغه‌های آنان را بشنوند، تنها در این صورت است که آینده خوبی را می‌توان با این کشور متصور بود.

 پیمان شانگهای و حذف بهانه‌ تحریم ایران در مراودات تجاری

 البته جواد نیشابوری، نائب رئیس اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی می‌گوید: حضور رئیس جمهوری کشورمان در تاجیکستان، در ادامه سلسله پیگیری‌هایی بود که توسط دولت‌های مختلف برای دائمی ‌شدن عضویت ایران در سازمان شانگهای رقم خورده است که خوشبختانه در ابتدای دولت جدید به ثمر نشست و ایران به عنوان نهمین عضو دائمی این پیمان، پذیرفته شد.

او معتقد است عضویت در پیمان شانگهای باید موجب افزایش تبادلات مالی و تجاری نه تنها با تاجیکستان بلکه با تمامی کشورهای عضو این سازمان شود و تحریم‌ها دیگر نباید بهانه این کشورها باشد؛ زیرا بسیاری از اعضای همین سازمان، قبل از پیوستن ایران به شانگهای، به بهانه تحریم‌ها با ایران همکاری اقتصادی خود را به حالت تعلیق درآورده یا کاهش داده بودند. اکنون که ایران به شانگهای پیوسته، روابط اقتصادی با این کشورها باید توسعه یابد. اگر این اتفاق مهم، به درستی پیگیری و محقق شود، تا حدود زیادی مشکلات تجارت خارجی را برطرف خواهد کرد و ایران خواهد توانست از طریق این پیمان، دوباره سهم قبلی خود از تجارت جهانی را به‌دست آورد.

 افزایش 400درصدی صادرات به تاجیکستان

 اما قبل از بررسی فرصت‌های به وجود آمده برای توسعه روابط اقتصادی با تاجیکستان، بد نیست سری به آمار تجارت با این کشور در نیمه نخست امسال بزنیم.

طبق آمار وزارت صمت، صادرات ایران به تاجیکستان در 6 ماهه نخست سال جاری، بیش از 13 هزار تن معادل 6.5 میلیون دلار بوده است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته از لحاظ ارزشی 409 درصد و از لحاظ وزنی 431 درصد رشد را تجربه کرده است. این امر ناشی از بهبود تعاملات ایران با تاجیکستان از سال گذشته است.

نکته جالب در این میان این است که تاجیکستان جزو 17 کشور نخست مبدا کالاهای وارداتی ایران نیست.

به گفته محمدعلی امیرفخریان، رئیس اداره بازرگانی خارجی سازمان صمت خراسان رضوی فصل جدید مراوادات تجاری ایران و تاجیکستان از پارسال آغاز شد و طرفین به توافقاتی رسیدند و سفر رئیس جمهوری به تاجیکستان و عضویت ایران در پیمان منطقه‌ای شانگهای می‌تواند نویدبخش ارتقاء روابط تجاری دو کشور باشد.

طبق گفته امیرفخریان، با تشکیل کمیته کارشناسی در استان، شناسایی ظرفیت‌های اقتصادی در زمینه صادرات و تولید مشترک در ایران و تاجیکستان در دستور کار قرار گرفته و از تشکل‌های مرتبط درخواست شده مسائل پیشنهادی خود را در این زمینه ارائه دهند.

رئیس اداره بازرگانی خارجی سازمان صمت خراسان رضوی با اشاره به تراز تجاری ایران با تاجیکستان می‌گوید: صادرات کشورمان به وارداتش می‌چربد و تراز تجاری مثبتی داریم. البته با توجه به اینکه اولویت تامین نیازهای ایران از کشورهایی است که هدف کالای صادراتی هستند، اگر توازن تجاری برقرار باشد، قطعا مراودات دو کشور پایدارتر خواهد بود.

 چه کالاهایی را می‌توان از تاجیکستان وارد کرد؟

 کارشناسان بازرگانی می‌گویند نمی‌توان این را کتمان کرد که ظرفیت تاجیکستان در حد تامین نیازهای کشور ما نیست؛ اما برای افزایش مراودات و صادرات بیشتر به این کشور، می‌توان برخی کالاها مانند ابریشم، حبوبات، نخ، پنبه و... را از تاجیکستان تامین کرد. هر چند با این وجود هم نمی‌توان توازن تجاری میان دو کشور برقرار کرد.

از طرفی، به‌رغم آن‌که بازار تاجیکستان برای ایران بازار چندان بزرگی محسوب نمی‌شود، این بازار به دلیل قرابت زبانی، فرهنگی و پیشینه تاریخی یکی از بازارهای مهمی است که می‌تواند به عنوان مسیر تامین اقلام مورد نیاز کشورهای همسایه تاجیکستان هم استفاده شود.

روشنک دراین‌باره تاکید می‌کند: بازارهای آسیای میانه به ویژه تاجیکستان ظرفیت بزرگی برای صادرات و واردات دارد؛ اما متاسفانه در برنامه تجاری ایران جایی برای واردات کالا از آن کشورها وجود ندارد، لذا کشورهای یاد شده دل خوشی از تجارت با ایران ندارند.

وی تصریح می‌کند: لازم است سازمان توسعه تجارت در راستای واردات کالاهای مورد نیاز کشور به ویژه مواد اولیه، نهاده‌های دام و طیور، پنبه و تولیدات معدنی با اولویت حمل با راه‌آهن از تاجیکستان برنامه‌ریزی کند. در این صورت حمل ریلی کالاهای صادراتی کشور نیز تقویت می‌شود.

 راهکارهایی برای ارتقاء روابط تجاری دو کشور

 اما سوال این است که برای ارتقاء روابط تجاری ایران با تاجیکستان چه راهکارهایی وجود دارد؟

به گفته امیرفخریان، نخستین راهکار، سرمایه‌گذاری مشترک در ایران یا تاجیکستان با هدف تامین نیازهای طرفین است؛ چنان‌که با توجه به ظرفیت‌های تاجیکستان در حوزه تولید محصولات چوبی، آردی، روغن نباتی، خوراک دام و همچنین ظرفیت ایران در تولید قند و شکر، باید همکاری‌های دوجانبه‌ای صورت گیرد.

رئیس اداره بازرگانی خارجی سازمان صمت خراسان رضوی در توضیح دومین راهکار اذعان می‌کند: کشور ما در برخی از اقلام مانند دیگ‌های بخار، لوازم خانگی، دارو و تجهیزات پزشکی باید بحث توسعه بازار را مدنظر قرار دهد تا سهم خود را از بازار تاجیکستان افزایش دهد. همچنین، در خصوص محصولاتی مانند لوازم یدکی خودرو، مواد شوینده، محصولات فولادی، مصالح ساختمانی و... می‌توانیم پیگیر ارتقاء صادرات باشیم.

امیرفخریان ادامه می‌دهد: حوزه خدمات فنی و مهندسی به عنوان یکی از ظرفیت‌های صادراتی به تاجیکستان در زمینه‌های تولید صنعتی، محصولات کشاورزی، معادن، نیروگاه‌های برق، آب و... باید در دستور کار قرار گیرد. با برنامه‌ریزی در این مسائل، صادرات خدمات فنی و مهندسی به تاجیکستان جایگاهش را در سبد صادراتی خراسان رضوی هم پیدا خواهد کرد.

البته روشنک، رئیس اتاق مشترک ایران و تاجیکستان معتقد است از بین رفتن بازارها و برندها به دلیل ممنوعیت‌ها، تعهد ارزی و... از یک طرف و نبود کالای تولیدی در ایران که باب بازارهای آنها باشد، از طرف دیگر، در سال‌های گذشته مشکلاتی را به دنبال داشته که به زودی قابل حل نخواهد بود.

رئیس کمیسیون تجارت اتاق بازرگانی مشهد می‌‎گوید: ضمن اینکه نباید تاثیر تحریم‌ها در کاهش تولید صادرات‌محور ایران و از دست دادن بازارهای هدف را نادیده گرفت؛ اما به دنبال سفر ریاست جمهوری به تاجیکستان، امیدواریم در اتاق بازرگانی به ویژه اتاق مشترک ایران و تاجیکستان بتوانیم از این موقعیت به خوبی استفاده کنیم.

 مشکلی به نام ارتباط غیرمستقیم!

 تغییر رویکرد دولت تاجیکستان در خصوص مراودات تجاری با ایران، چشم‌انداز خوبی برای ارتقاء روابط تجاری میان دو کشور ایجاد کرده است. لذا افزایش مبادلات اقتصادی میان طرفین دور از انتظار نیست؛ اما در این میان هنوز مشکلاتی وجود دارد؛ یکی از مشکلات این است که ایران امکان برقراری ارتباط مستقیم با تاجیکستان را ندارد.

در واقع، کالاهای ایران باید از مسیر کشورهای ترکمنستان یا افغانستان به تاجیکستان ارسال شود که این مساله، عاملی بازدارنده است؛ به طور مثال، ناامنی موجود در افغانستان و محدودیت‌های موجود در حوزه ترانزیت کالا در ترکمنستان سبب می‌شود که این مسائل صادرات کالا را به تاجیکستان تحت تاثیر قرار دهد. این مساله از طریق ارتقاء امنیت در افغانستان و تقویت مسیر «کتای» که شامل قرقیزستان، تاجیکستان، افغانستان و ایران است، قابل حل خواهد بود. همچنین، توافقات سه‌جانبه با ترکمنستان برای تسهیل ترانزیت کالا از طریق ترکمنستان به تاجیکستان یکی از راهکارهایی است که آینده خوبی در روابط تجاری میان کشورها رقم می‌زند.

رئیس کمیسیون تجارت اتاق بازرگانی خراسان رضوی با اشاره به نقش دیپلماسی اقتصادی و سفارت ایران در تاجیکستان خاطرنشان می‌کند: اگر چه سفارت خوبی داریم؛ اما متاسفانه اقتصادمحور نیست. در واقع، همه سفارت‌خانه‌های ایران در کشورهای دنیا پروتکلی برای به رسمیت شناختن بخش خصوصی در فعالیت‌های خود ندارند و بخش خصوصی را زیاد به رسمیت نمی‌شناسند و این مشکل بزرگی بوده و هست .

 اهمیت دیپلماسی اقتصادی

 نیشابوری، نایب رئیس اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی هم معتقد است  اگر مانند قبل، روابط ما با کشورهای دیگر بر پایه مسائل سیاسی باشد (مثلا اقتصاد بر پایه سیاست) و دیپلماسی اقتصادی صرفا در مصاحبه رئیس‌جمهوری و وزیر و دیپلمات‌ها جا داشته و از این فراتر نرود، بدیهی است که صدها سفر مشابه نیز منجر به رونق تبادلات تجاری بین دو کشور نخواهد شد. نیاز اصلی تجارت، دیپلماسی اقتصادی است. در حال حاضر، تنها دغدغه سفرای ایران در سرتاسر دنیا، دغدغه سیاسی است و در این میان؛ کمتر سفیری دغدغه مسائل اقتصادی را داشته است که امیدوارم این موضوع در دولت جدید مرتفع شود.

وی تصریح می‌کند: اشتراکات فراوان زبانی، آیینی، فرهنگی و تاریخی باید در تدوین نقشه راه تبادلات اقتصادی ایران و تاجیکستان اهمیت ویژه‌ای داشته باشد. اگر شاخصه‌های مهمی چون پایدارسازی روابط اقتصادی، پرهیز از شکل‌گیری تنش‌ها و تلاش در جهت اعتمادسازی در سرلوحه کار باشد، امکان ارتقای تبادلات دو کشور تا حداقل یک‌سومِ میزان تبادلات ایران با افغانستان فراهم خواهد بود؛ چراکه همین اشتراکات فراوان زبانی، آیینی، فرهنگی و تاریخی با کشوری مانند افغانستان موجب شده تبادلات تجاری با این کشور به بیش از 3 میلیارد دلار افزایش یابد؛ اما در حال حاضر تبادلات تجاری با تاجیکستان کمتر از 100 میلیون دلار است.

نیشابوری می افزاید: نکته مهم آن‌که با برقراری تعرفه ترجیحی و تقویت کریدور ریلی بین دو کشور برای توسعه حمل‌ونقل کالا می‌توان حجم مبادلات تجاری را به میزان چشمگیری افزایش داد.

 فرصتی که باید مغتنم شمرد

 فعالان اقتصادی معتقدند آنچه در سایر کشورهای همجوار و همسایه برای صادرات کالای ایرانی فراهم است، در بازار تاجیکستان هم وجود دارد. تاجیکستان بازار مصرفی 10 میلیون نفری است که به دلیل به‌روز نبودن صنایعش، نیاز مبرم به واردات کالاهای مختلف دارد. از طرفی، مردم این کشور به دلیل اشتراکات فرهنگی، زبانی و دینی، تمایل فراوانی به مصرف کالای ایرانی دارند و باید از فرصت به وجود آمده برای افزایش تعاملات تجاری خراسان رضوی با این کشور بهره برد.

یکی دیگر از ظرفیت‌های بازار تاجیکستان؛ فراهم‌شدن مسیر دسترسی ایران به اروپا است. از طریق این کشور، فرصتی ایده‌آل برای تجارت ایران با اروپا هم فراهم می‌شود و باید دم را غنیمت شمرد.

دنیای اقتصاد