گزارشی از تلاش ها و پیگیری های مستمر اتاق مشهد برای حل مشکل کهنه کمبود واگن‌های ترانزیتی

گزارشی از تلاش ها و پیگیری های مستمر اتاق مشهد برای حل مشکل کهنه کمبود واگن‌های تجاری

بخش صادرات؛ چشم انتظار تدبیری بزرگ

سال هاست که فعالان بخش خصوصی از مشکل کمبود واگن های تجاری و ترازیتی، به عنوان یکی از بزرگترین موانع صادرات به کشورهای آسیای میانه می‌گویند. چالش های این بخش بارها از سوی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی پیگیری شده اما تاکنون راهکار و برنامه ای درازمدت برای رفع آن از سوی مسئولان وزارت راه و راه آهن جمهوری اسلامی ارائه نشده است؛ مشکلی که به قول برخی از فعالان حوزه صادرات قابل حل بوده اما کوتاهی های صورت گرفته مانع از حل آن می شود. از سویی، به رغم ظرفیت های صادراتی خطه خراسان رضوی، فرصت های موجود در بازارهای آسیای میانه به دلیل غفلت های موجود از دست می روند.

به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی ، بخش خصوصی در سال های اخیر در نشست های خود با مسئولان دولتی و نیز برنامه‌های مختلف برای این معضل به بیان راهکار پرداخته؛ شاهد این امر ششمین همایش توسعه پایدار با رویکرد بهبود محیط کسب و کار در آذرماه امسال بود که تنی چند از فعالان اقتصادی خراسان رضوی در بیان موانع کسب وکار، از کمبود واگن های ترانزیتی به عنوان یکی از مهمترین موانع کسب و کار این استان و کشور نام بردند.

کمیسیون های تخصصی اتاق مشهد و شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی استان نیز به بهانه های مختلف، این موضوع را در دستور کار خود قرار دادند. در این گزارش گوشه چشمی خواهیم داشت به دغدغه های بخش خصوصی در این حوزه:

*چهار راهکار برای برای حل مشکل کمبود واگن

محمدحسین روشنک، رئیس کمیسیون تجارت اتاق مشهد درباره این مشکل می گوید: در بحث حمل و نقل به ویژه حمل و نقل ریلی که یکی از مشکلات ما در 17- 18 سال گذشته بوده و همیشه با آن درگیر بودیم، مشکلی ساختاری و زیربنایی وجود دارد؛ که البته حل آن بسیار راحت بود اما متاسفانه بخش خصوصی و فعالان حوزه تجارت استان همچنان با آن درگیر هستند.

وی می‌افزاید: متاسفانه وزارت راه و شهرسازی در دولت احمدی نژاد و از زمان گشایش راه آهن مشهد-سرخس تاکنون کم کاری کرده درحالی که می‌توانست با عقد قرارداد و پیمان های لازم برای سیر واگن های ایرانی به کشورهای آسیای میانه و فراهم کردن زیرساخت ها، مشکلات حمل و نقل ریلی را حل کند؛ حمل و نقلی که می‌تواند در دوران تحریم اساسی ترین مرهم برای تجارت ما باشد. همچنین راه آهن می توانست با تبدیل ایستگاه شهید مطهری به پایانه تخلیه بار و ریل‌گذاری، بخشی از مشکلات تحریم ها را دور بزند و آن را جبران کند؛ اما متاسفانه این کار را نتوانست انجام دهد زیرا ظاهرا اهمیتی به این موضوع نداده است.

وی با اشاره به مشکل کمبود واگن در سه دوره زمانی در طول هر سال، اظهار می کند: ما هر سال می گوییم که اوایل زمستان، سال نو میلادی و ایام نوروز با مشکل کمبود واگن مواجهیم و همچنان این مشکل باقی است. در حدود ۱۵ سال گذشته بارها این مشکل را بیان کرده ایم اما چرا وزارت راه مشکل را برطرف نمی‌کند؟ در این زمینه وزارتخانه به حرف بخش خصوصی گوش نمی دهد؛ ما اعلام کرده ایم اجازه دهید بخش خصوصی خود به موضوع ورود کند اما اجازه این موضوع را هم به ما نمی‌دهند و به همین دلیل به شدت از وزارت راه گلایه مندیم.

روشنک خاطرنشان می کند: فراهم کردن زیرساخت برای حل مشکلات واگن های ترانزیتی به بخش خصوصی مربوط نیست اما می توانیم در زمینه خرید واگن ورود کنیم، به شرط اینکه پروتکل‌های مربوط به آن امضا شده باشد.

وی برای حل مشکل کمبود واگن به بیان چهار راه حل پرداخته و بیان می کند: نخستین راه در کوتاه مدت، پیگیری در سطح وزارتخانه برای کسب موافقت کشورهای آسیای میانه در زمینه ارسال واگن امدادی به ایران است. در وهله دوم، تشویق ترانزیت برای جابه‌جایی کالاهای آسیای میانه به ایران است تا در برگشت از واگن های خالی آنها استفاده کنیم. راه سوم، ورود واگن امدادی به شکل وسیع است و در نهایت پرداخت بدهی راه آهن به ترکمنستان می تواند در حل این مشکل بسیار موثر واقع شود.

رئیس کمیسیون تجارت اتاق مشهد تاکید می کند: وزارت راه نه برای کسب سود، بلکه به عنوان یک ماموریت برای تسهیل صادرات باید در رفع این مشکل تلاش کند.

*حل ریشه ای مشکل واگن ترانزیتی، نیازمند سرمایه گذاری بخش خصوصی

اما مدیرکل راه آهن خراسان نیز از تعامل مثبت این ارگان با بخش خصوصی به ویژه اتاق بازرگانی مشهد در موضوع واگن های ترانزیتی سخن می گوید. محمدهادی ضیایی مهر با بیان اینکه در رفع این مشکل هم ما نقطه نظرات بخش خصوصی را لحاظ کرده ایم و هم آن ها از نظرات ما استفاده کرده اند، اظهار می کند: تعامل ما در این زمینه بسیار سازنده است؛ به طوری که یک کمیته سیاست گذاری متشکل از نمایندگان اتاق بازرگانی مشهد، اتحادیه صادرکنندگان، سازمان صنعت، معدن و تجارت و استانداری ایجاد شده تا در شرایط کمبود واگن، برای سیاست گذاری در حل این مشکل در راه آهن تشکیل جلسه دهند؛ این خود گواه تعامل و ارتباط تنگاتنگ ما با بخش خصوصی است. جلساتی نیز به همین منظور در اتاق مشهد و با حضور فعالان بخش خصوصی برگزار شد.

وی تصریح می کند: در سال های گذشته و طی تصمیم ناشی از هم فکری بخش خصوصی و کمیته سیاست گذاری تامین واگن با مدیران استانداری و سازمان صنعت و معدن، بنا شد واگن های دولتی و واگن های راه آهن آسیای میانه را به عنوان «راه آهن ایران» وارد کنیم تا هزینه تمام شده آن ها کاهش یابد و هزینه سرباری برای صادرکنندگان به دنبال نداشته باشد که البته مبالغ قابل توجهی بوده است. هر واگن آسیای میانهآسیایاتا حدود 1500 تا 2هزار دلار هزینه مضاعف برای صادرکننده داشت اما در 2-3 سال اخیر با تصمیم کمیته سیاست گذاری واگن، ما این واگن ها را به عنوان راه آهن ایران وارد می کنیم و به همین دلیل هزینه سنگین قبلی برای فعالان اقتصادی تعدیل شده است.

ضیایی مهر، کاهش هزینه سربار به صادرکنندگان در نخستین سال اعمال این تصمیم را بین 30 الی 35 میلیون دلار عنوان و اذعان می کند: این به نفع صادرات بوده و ما همین شیوه و رویکرد را ادامه دادیم و با همین روش تامین واگن به روز شده است؛ تمام این ها تعاملات سازنده‌ایست که راه آهن با بخش خصوصی داشته و انصافاً بخش خصوصی به ویژه اتاق بازرگانی هم به خوبی به ما کمک کرده است.

وی با بیان اینکه تصمیماتی که تاکنون برای تامین واگن اخذ شده، تصمیمات نرم افزاری بوده، تصریح می کند: برای تامین واگن و حل ریشه ای و اساسی این مشکل نیازمند سرمایه گذاری بخش خصوصی هستیم زیرا به استناد اصل 144 قانون اساسی، راه آهن نمی تواند واگنی خریداری کند.

مدیرکل راه آهن خراسان یادآور می شود: در حال حاضر ما حتی یک واگن مسافربری و یا باری نداریم و همه متعلق به بخش خصوصی است؛ در بخش واگن های ترانزیتی هم اگر قرار باشد همه مشکلات به صورت ریشه ای حل شود، بخش خصوصی خود باید برای خرید واگن اقدام کند که البته از این اقدام حمایت می کنیم.  

*مسئولان توان تعامل مطلوب با آسیای میانه را ندارند

احمد زمانیان یزدی، رئیس کمیسیون حمل و نقل و ترانزیت اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی نظر متفاوتی نسبت به مدیرکل راه آهن دارد؛ او در پاسخ به این سوال که؛«آیا خرید واگن از سوی بخش خصوصی می تواند مشکل را برطرف کند یا نه؟»، می گوید: واگنی که بخش خصوصی خریداری کند باید روی ریل دولتی حرکت کند؛ به فرض که ما واگن را تامین کنیم، دولت چطور می تواند ساز و کار حرکت آن را فراهم کند؟!

وی با گلایه از تعامل نامطلوب دولت با بخش خصوصی در رفع مشکل واگن‌های ترانزیتی می‌گوید: بخش خصوصی تاکنون پیشنهادات زیادی به راه آهن، وزیر راه و شهرسازی و دیگر مقامات دولتی برای رفع این مشکل ارائه کرده اما به دلیل اینکه مسئولان راه آهن نمی‌توانند تعامل خوبی با کشورهای آسیای میانه داشته باشند، این معضل برطرف نشده است.

زمانیان خاطر نشان می کند: حل نشدن این مشکل تقصیر بخش خصوصی نیست، ما مشکلات و ضررهای ناشی از آن بر پیکره بخش خصوصی را اعلام می کنیم اما مسئولان کار زیادی از پیش نمی برند و علی رغم اینکه وزیر راه و شهرسازی یک ماه پیش تاکید کرده بود که مسئولان راه آهن ظرف دو هفته مشکل را برطرف کنند، این اتفاق نیافتاده است.

*مشکل یک بار برای همیشه حل شود

«با توجه به مشکلات اقتصادی کنونی و اعمال تحریم ها علیه ایران، تولید برخی کالاها به سختی صورت می گیرد و صادرکنندگان نیز در این شرایط با سختی های فراوان، بازار را پیدا می کند؛ با این تفاسیر، آیا حق تجار است که برای حمل کالاهای صادراتی با چنین مشکلاتی روبه‌رو شوند؟ گناه تولیدکننده و صادرکننده در این میان چیست؟»

غلامحسین زاهدپیشه، نایب رئیس اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی با بیان مطلب فوق تصریح می کند: مشکل واگن های ترانزیتی باید یک بار برای همیشه حل شود و مسئولان تدبیری برای حل بلندمدت این مشکل داشته باشند.

وی با بیان اینکه بخش خصوصی می تواند در این زمینه مطالبه گر باشد اما اقدام اصلی باید از سوی دولت و راه آهن صورت بگیرد؛ می افزاید: وضعیت در حال حاضر به گونه ای است که اگر تولیدکننده و صادرکننده کالا را از طریق کامیون حمل کنند، شاید هزینه کمتری متقبل شوند.

زاهدپیشه تاکید می کند: مدتی است که با پیگیری های انجام شده از سوی اتاق، وضعیت واگن های ترانزیتی بهتر شده اما باز هم واگن ها کافی نیست.

*رونق صادرات ایران در انتظار تلاش مسئولان

موضوع، کم کاری مسئولان دولتی است یا ناتوانی آن ها در برقراری تعامل با کشورهای آسیای میانه، سختگیری کشورهای CIS در پذیرفتن پیشنهادات ایران است و یا عریض و کم عرض بودن خطوط ریلی دو طرف؛ هر چه هست، گرهی نیست که باز نشود اما گذشت نزدیک به 20سال از بروز این مشکل در حوزه صادراتی و عدم گره گشایی از آن، جای بسی تامل دارد.

وقت آن رسیده که وزارت راه و شهرسازی و وزارت امور خارجه با همراهی و همکاری بخش خصوصی و استفاده از پیشنهادات این بخش که بی شک کسی دلسوزتر از آنها برای نجات صادرات ایران نیست، یک بار برای همیشه گامی اساسی در رفع این مشکل چندین ساله بردارند و معضلی که رونق صادرات ایران در گرو حل آن است.