بررسی پیشنهادات 5 استان برای توسعه تجارت در تفاهمات آتی ایران و ترکمنستان

در چهل و چهارمین جلسه دبیرخانه شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی صورت گرفت:

بررسی پیشنهادات 5 استان برای توسعه تجارت در تفاهمات آتی ایران و ترکمنستان

چهل و چهارمین جلسه دبیرخانه شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی به صورت مشترک با استان‌های خراسان شمالی، جنوبی، سیستان و بلوچستان و گلستان برگزار شد. در این نشست، راهکارهای تداوم و ارتقای مراودات به ویژه در بخش‌های اقتصادی بین ایران و ترکمنستان بررسی شد.
به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی، علی اکبر لبافی، رئیس دبیرخانه شورای گفت‌وگوی خراسان رضوی در این نشست اظهار کرد: با توجه به سفر قریب الوقوع مسئولان ترکمنستان به کشورمان، لازم است پیشنهادات پنج استان را پیرامون ارتقای تعاملات آتی با ترکمنستان بررسی نماییم و در قالب جمع بندی به نهادهای دولتی متولی ارائه دهیم.

وی افزود: ترکمنستان در زمره کشورهایی است که به واسطه همسایگی و هم‌مرزی، مراودات تجاری دیرینه با ما دارد. اگرچه جمعیت این کشور حدود 6 میلیون نفر است اما به لحاظ سایر شاخص هایی که در این کشور وجود دارد، ضروری است که ارتباطات را به صورت دوجانبه گسترش دهیم.

لبافی با اشاره به تولید ناخالص داخلی 40.761 میلیارد دلاری ترکمنستان، درباره سایر شاخص های اقتصادی این کشور اظهار کرد: طبق آمار اتاق مشترک ایران- ترکمنستان در فروردین 1399، رشد تولید ناخالص داخلی این کشور 6.2درصد و میزان سرمایه گذاری خارجی آن 4.5میلیارد دلار بوده است.

 

*رتبه دوم ایران در صادرات به ترکمنستان

وی درباره مهم ترین کشورهای صادرکننده به ترکمنستان گفت: رتبه اول در این لیست از آن ترکیه است آن هم با 16.5درصد از سهم بازار و ایران در رتبه دوم با 14.1 درصد قرار دارد.  چین با 11.2 درصد در رتبه سوم و روسیه با سهم 10.2 درصدی در رتبه چهارم صادرات به ترکمنستان قرار گرفته‌اند.

رئیس دبیرخانه شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی اظهار کرد: ترکمنستان در فهرست چهار کشور بزرگ تولیدکننده گاز طبیعی و چهار کشور تولیدکننده نفت در شوروی سابق قرار دارد. ذخایر اثبات شده نفت و گاز این کشور شامل ۲۰۰۰ میلیارد متر مکعب گاز در مقام چهاردهم جهان و ۵۴۶ میلیون بشکه نفت است. بیشتر ذخایر نفتی کشور در غرب ترکمنستان از جمله در پهنه دریای خزر متمرکز شده و ذخایر گاز طبیعی تقریباً در سراسر خاک کشور پراکنده می باشد.

وی ادامه داد: شغل بیشتر مردم ترکمنستان کشاورزی و دامپروری است. این کشور از نظر تولید پنبه در جهان معروف بوده و قالی بافی از صنایع دستی مهم آن به شمار می آید. از آنجا که ترکمنستان یک کشور محاط در خشکی است، برای ترانزیت کالا از خاک کشورهای همسایه استفاده می‌کند. خط آهن ترکمنستان به شهر سرخس (در شمال شرقی ایران) متصل است و از آنجا تا بندرعباس امتداد دارد. پنبه، پارچه‌های نخی، پوست، قالی و نفت از جمله کالاهایی هستند که این کشور به کشورهای دیگر جهان صادر می‌کند.

لبافی با بیان اینکه مهم ترین کالای صادراتی این کشور به ایران، پارچه و پنبه و گاز می باشد، اضافه کرد: روند تجارت دوجانبه ایران و ترکمنستان در سال های 2014 تا 2018 همواره روبه نزول بوده است. در سال 2014 صادرات ایران به ترکمنستان 997 میلیون دلار اعلام شد و این عدد در سال 2018 به 400 میلیون دلار رسید. واردات از ترکمنستان نیز از 101 میلیون دلار به 9 میلیون دلار تقلیل یافت و تراز تجاری دو کشور از 896 میلیون دلار به 391 میلیون دلار کاهش یافته است.

وی در خصوص پتانسیل‌های ترکمنستان در حوزه صادرات و واردات اظهار کرد: این کشور مسیر مناسبی برای ترانزیت کالاهای ایرانی به اوراسیا به شمار می آید و رتبه 9 تولید پنبه در دنیا را دارد و نیازمند صنایع وابسته به صنعت نساجی است. ترکمنستان برنامه دارد تا به زیرساخت های جدید در صنعت حمل ونقل دست پیدا کند و دارای صنعت روبه رشد در حوزه کشاورزی، صیفی جات و نیازمند به صنایع تبدیلی می باشد.

لبافی اذعان کرد: دولت سیزدهم بر تسهیل روند موجود مراودات بین دو کشور تاکید دارد و سفری که از سوی مسئولان و بخش خصوصی صورت گرفته، نشان دهنده این است که باید با دقت و سرعت بیشتر به بهبودی لازم در این مراودات دست پیدا کنیم.

وی ادامه داد: در نشست امروز قرار است پیشنهاداتی برای تفاهم نامه ای که قرار است بین مسئولان دو کشور منعقد شود، ارائه دهیم. موارد مذکور می تواند روند مراودات را تسریع نماید و بدین منظور لازم است تا ظرفیت هایی که می تواند به افزایش مراودات بیانجامد را بررسی نماییم.

 

*نقش استان های همجوار با ترکمنستان در افزایش مراودات با این کشور

جواد نیشابوری، عضو اتاق مشترک ایران و ترکمنستان نیز در تشریح سطح تعاملات دو کشور همسایه ابراز کرد: هم مرزی خراسان رضوی، شمالی و گلستان با استان‌های آخال و مرو در ترکمنستان می‌تواند زمینه همکاری زیادی را برای دو کشور فراهم کند و استان‌های همجوار می‌توانند به این مراودات بیافزایند. برای افزایش این همکاری لازم است تا نگاه بین المللی و منطقه ای به روابط دو کشور داشته باشیم.

وی افزود: استان آخال در ترکمنستان مرکز تصمیم گیری به شمار می رود و تجار قدرتمندی دارد. این استان دارای نیروگاه حرارتی و مجتمع نساجی عشق آباد است و تولید 29 نوع پارچه را انجام می دهد که مجهز به ماشین آلات روز دنیاست. کشت انواع سبزیجات به طور گسترده در این استان صورت می گیرد و شرکت های صنعتی بزرگی در این استان مستقر هستند.

عضو اتاق ایران و ترکمنستان تصریح کرد: استان مرو از دیگر ولایت های ترکمنستان است که هم مرز با خراسان رضوی و افغانستان می باشد و قابلیت تبدیل شدن به هاب تجاری منطقه را دارد. این استان بزرگترین منطقه برای تولید پنبه خام می باشد و تولید پارچه های مختلف در آن صورت می گیرد. هزینه پایین حمل و نقل در مراودات با این استان، یکی از ظرفیت های مطلوب برای استان های همجوار در ایران است. از طرفی شرکت های دانش بنیان قوی ایرانی و خدمات فنی و مهندسی کشورمان، از ظرفیت های ارتباطی موجود است.

وی ادامه داد: در برنامه 7 ساله ترکمنستان، جذب سرمایه گذاری خارجی لحاظ شده است و امکان انجام کشت فراسرزمینی نیز در ترکمنستان برای کشت حداقل سه محصول در تمام سال وجود دارد.

نیشابوری در توضیح پیشنهاداتی که می توان برای افزایش مراودات دو کشور ارائه داد، گفت: تبادل مستمر اطلاعات و آمار تجاری، تهیه و به روزرسانی فهرست نمایشگاه ها و رویدادهای بین المللی، برگزاری سالانه دو نشست برای تبادلات بیشتر، اطلاع رسانی مناقصات و ارائه پیشنهادات برای تهاتر کالا بین استان های دو کشور، برقراری پرواز مستقیم، رفع مشکل ویزا و تردد بین تجار توسط اتاق بازرگانی و ایجاد دفتر اتاق مشترک ایران و ترکمنستان در استان های مرو و آخال از جمله پیشنهادات ماست.

 

*پیشنهاد حذف ویزای ترکمنستانی‌ها برای سفر به ایران

محمدعلی امیرفخریان، رئیس اداره بازرگانی خارجی سازمان صنعت، ومعدن و تجارت خراسان رضوی نیز در همین خصوص گفت: تصمیمات ترکمنستان از سوی رئیس جمهوری کشورشان اخذ می شود لذا لازم است تا تفاهم نامه ها در حیطه وظایف استانداران منعقد گردد و از اختیار استانداران خارج نباشد.

وی افزود: تفاهم نامه ها لازم است به واسطه ظرفیت استان ها منعقد شود. استان آخال قطب اقتصادی ترکمنستان است و برای اینکه نتیجه خوبی بگیریم تفاهم نامه باید به طور سه جانبه بین خراسان رضوی و شمالی و آخال باشد.

امیرفخریان خاطرنشان کرد: اگر مشکل صدور ویزا حل شود و  پرواز مستقیم بین دو کشور برقرار گردد، می توان گردشگری سلامت و جذب گردشگران ترکمنستان را در دستورکار قرار داد. امروز ترکیه از ترکمنستانی ها طلب ویزا نمی کند و به همین دلیل گردشگران زیادی به این کشور وارد می شوند. ما هم می توانیم این رویکرد را داشته باشیم. اگر ویزا را به طور یک طرفه برای ترکمنستان حذف کنیم، نتایج خوبی را شاهد خواهیم بود.

وی تصریح کرد: برگزاری نمایشگاه، ظرفیت خوبی برای پیشبرد اهداف تعیین شده در تفاهمات است و می توانیم روی این موضوع تمرکز کنیم. تهاتر نمایشگاهی بین مشهد و استان آخال نتایج خوبی به دنبال خواهد داشت و می توان در تفاهم نامه به برگزاری سالانه دو نمایشگاه اشاره کرد. بازارچه های مرزی نیز می تواند روابط دوستانه و گرم استان ها را افزایش دهد. هم اکنون فقط بازارچه باجگیران فعال است که ترکمنستانی ها از یکطرفه بودن این بازارچه برای صادرات ایران گلایه دارند. اگر این بازارچه ها در لطف آباد و درگز ایجاد گردد، می تواند بسیار موثر باشد.

مهدی تقوایی، مدیرکل دفتر جذب و حمایت از سرمایه گذاری استانداری خراسان رضوی نیز ابراز کرد: بخش خصوصی می تواند کاربردی بودن تفاهم نامه ها را مشخص نماید و لذا لازم است به طور تخصصی به این موضوع بپردازیم. راه اندازی بازارچه های مرزی بین دو کشور حتی به صورت یک طرفه بسیار مهم است. درباره حل مشکلات تامین واگن نیز باید به توافقات عملیاتی دست یابیم. موضوع دیگر، تسهیل ترددها در مرز با موضوع حُسن همجواری است که از سیاست های دولت سیزهم می باشد.

وی افزود: تسهیل و تسریع در بحث توقف کشنده ها نیز لازم است در تفاهمات مدنظر قرار گیرد. در بحث نمایشگاه نیز با انعقاد تفاهم موافقیم. از طریق سوآپ گوگرد نیز می توانیم برای توسعه مبادلات تجاری دو کشور ورود کنیم و سوآپ از طریق عسلویه هم می تواند مدنظر قرار گیرد.

تقوایی درباره برقراری پروازهای دوطرفه نیز متذکر شد: با توجه به امکانات سرخس، اگر بتوان پرواز از آن نقطه به ترکمنستان را برقرار کرد، اتفاقات مطلوبی در مراودات دوطرف رقم می خورد.

 

*پیشینه ارتباط استان‌های همجوار ایران و ترکمنستان

جوینی، نماینده وزارت امور خارجه در استان خراسان شمالی نیز در ارتباط برخط با این  نشست گفت: همکاری با ترکمنستان به شکل قراردادها و تفاهم نامه های استانی با استان متناظر و همسایه در دست پیگیری بوده و خواهد بود. به طور مثال، خراسان رضوی با استان مرو و خراسان شمالی با آخال قراردادهایی دارند.

وی افزود: یادداشت تفاهمی بین خراسان شمالی و آخال 6 سال پیش به امضا رسیده بود که شامل بخش های مختلف بازرگانی، آموزشی و... می شد. با توجه به اتمام مدت این تفاهم، تمدید آن در دستور کار قرار گرفت. لذا آنچه مهم است، برنامه بعدی ما در خصوص نحوه اجرایی کردن این یادداشت تفاهم است و با توجه به اینکه یادداشت تفاهم مذکور مورد تاکید دو طرف قرار گرفته، متن تفاهم نامه برای امضا آماده است.

وی خاطرنشان کرد: سال گذشته ارتباطات خوبی با ترکمنستان از طریق وبینارهای مختلف داشتیم و مکاتباتی بین روسای اتاق های بازرگانی و همتای ترکمنستانی انجام شد.

 

*لزوم استفاده از سهمیه ارزی مرزنشینان در بهبود مراودات

داوودزاده، معاون امور بازرگانی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی نیز در بخشی از این نشست اظهار کرد: هزینه صادرات و واردات برای استان خراسان شمالی بیشتر از استان های رضوی و گلستان بوده و این در حالیست که ما 300 کیلومتر مرز مشترک با ترکمنستان داریم. ضمن اینکه از سهمیه ارزی مرزنشینان استفاده نمی شود؛ چون از ظرفیت بازارچه مرزی استفاده نمی گردد؛ این در حالی است که خراسان شمالی دارای بازارچه مسقف است و چارت گمرکی نیز در این استان وجود دارد.

وی افزود: توقع ما این است که تسهیل صدور روادید برای تجار ما و ایجاد بانک مشترک و کاهش تعرفه های تجاری بین دو کشور مدنظر قرار گیرد. همچنین در برگزاری نمایشگاه های مشترک، به ظرفیت خراسان شمالی دقت شود.

داوودزاده ادامه داد: ما 2.5 میلیون دلار صادرات در 8 ماهه امسال به ترکمنستان داشتیم و اگر بازارچه داشته باشیم و از سهمیه ارزی مرزنشینان استفاده شود، رونق مطلوبی در بحث اقتصاد و صادراتمان خواهیم داشت.

عسگری، معاون دفتر اقتصادی استانداری خراسان شمالی نیز در همین خصوص متذکر شد: پیش نویس تفاهم نامه استان ما نهایی شده است و تمامی ظرفیت های موجود در خراسان شمالی در بخش های صنعت، معدن و کشاورزی در این تفاهم نامه دیده شده است. مواردی در این تفاهمات باید دیده شود که قابلیت اجرایی داشته باشد. مفاد تفاهم نامه در 5 محور اصلی شامل: صنعت، انرژی، کشاورزی، حمل و نقل و تجارت تعریف شده است.

وی افزود: یکی از مشکلات اساسی استان ما، نداشتن مرز تجاری بوده و لازم است این موضوع در تفاهمات درنظر گرفته شود. پیشنهاد ما استفاده از ظرفیت متقابل استان ها در مرز است.

 

*تقاضا برای درنظر گرفتن ظرفیت های اقتصادی خراسان جنوبی در تفاهم با ترکمنستان

خامه زر، رئیس کمیسیون مدیریت واردات و توسعه صادرات اتاق بیرجند نیز که به صورت برخط با این جلسه در ارتباط بود، بیان کرد: تقاضای ما این است که اگر تفاهمی بین دو استان خراسان رضوی و شمالی با استان‌های هم مرز ترکمنستان منعقد شد، ظرفیت های خراسان جنوبی هم درنظر گرفته شود.

وی افزود: کاهش مراودات بین دو کشور نشان می دهد که از ظرفیت همسایگی با ترکمنستان به خوبی استفاده نکرده ایم. در خراسان جنوبی شرکت های بزرگی فعال هستند که می توانند در این مراودات نقش داشته باشند. همچنین، ما آمادگی واردات خوراک دام از ترکمنستان را داریم.

 

*بندر چابهار، موقعیتی برای توسعه تعاملات با ترکمنستان

فواد فصیحی، کارشناس شورای گفتگو و مسئول امور بین المللی اتاق زاهدان نیز در نهمین خصوص گفت: با توجه به دسترسی استان ما به پاکستان، افغانستان و جنوب هند، ظرفیت های خوبی برای ارتباط تجاری با ترکمنستان و اتصال آن به کشورهای مذکور داریم. بندر چابهار از ظرفیت خوبی برای توسعه ارتباط با ترکمنستان برخوردار است. بهره گیری ترکمنستان از بحث کارنه تیر نیز در افزایش مبادلات تجاری خصوصا در بحث ترانزیت ظرفیت بزرگی به شمار می آید.

وی افزود: ترکمنستانی ها با سرمایه گذاری در منطقه اقتصادی میرجاوه می توانند به راحتی کالاهای خود را به افغانستان صادر کنند.

فصیحی تصریح کرد: بندر چابهار از تحریم های امریکا مستثنی شده و این مزیت مناسبی برای سرمایه گذاری در چابهار توسط تجار ترکمنستانی می باشد و این موضوع می تواند در پیشنهادات به طرف ترکمنستانی در هنگام انعقاد تفاهم نامه مدنظر قرار گیرد.

احمد ده‌باشی، مسئول دبیرخانه شورای گفتگوی استان گلستان نیز در این جلسه که به صورت آنلاین با چهار استان دیگر برگزار می شد، ابراز کرد: گلستان به دلیل قرابت قومیتی با ترکمنستان، از دیرباز مناسباتی با این کشور داشته اما مشکلاتی وجود دارد که لازم است مرتفع گردد. ضرورت دارد تا تعیین تکلیف بدهی گازی ایران به ترکمنستان صورت بگیرد، همچنین درخواست تامین واگن امدادی از سوی ترکمنستان، شبانه روزی شدن خدمات گمرکی، لزوم تسهیل صدور روادید بین ایران و ترکمنستان و نشست های گمرکی ماهانه در دستورکار قرار بگیرد.

وی افزود: حمل و نقل جاده ای با ترکمنستان از اسفند 98 متوقف شده و باید این مساله به صورت جدی در این گفتگوها مدنظر باشد. با توجه به سفر قریب الوقوع رئیس جمهوری این کشور همسایه به ایران، می توان این مسائل را مدنظر قرار داد. ظرفیت ریلی خوبی هم برای اتصال ما به کریدور شمال به جنوب وجود دارد و این مسائل نیز باید در تفاهمات مدنظر باشد.

 

*ضرورت حل مشکلات صادرات ریلی در تفاهمات

حسین خانی زاده، دبیر خانه صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی نیز در این جمع گفت: مشکلات صادرات ریلی بسیار مهم است و باید در تفاهمات آتی به رفع این مشکلات توجه شود. همچنین راه حل های افزایش صادرات به ترکمنستان بررسی گردد.

وی خواستار بررسی شرایط شرکت های حمل و نقل ریلی نسبت به وضعیت موجود شد.

لبافی نیز در جمع بندی مباحث مربوط به این دستورکار گفت: لازم است جمع بندی تلفیقی از پیشنهادات استان ها را در خصوص تفاهمات با ترکمنستان داشته باشیم تا به تفاهمی ملی دست یابیم. بنابراین لازم است استان های حاضر در این نشست، ظرف سه روز آینده نظرات نهایی خود را به ما منتقل نمایند تا جمع بندی را در ویرایش نهایی داشته باشیم و آن را به مبادی ذی ربط ارائه دهیم. این مساله فرصتی برای کشور ما بهه شمار می آید. رویکرد دولت سیزدهم بر ایجاد روندی بهتر برای توسعه مراودات با کشورهای همسایه تاکید دارد و اگر در کنار یکدیگر قرار بگیریم و موانع را شناسایی نماییم، ظرفیت جدیدی برای کشور به وجود خواهد آمد.

وی همچنین با اشاره به موکول شدن دستور کار دوم این نشست مبنی بر بررسی چگونگی جذب سرمایه های ایرانیان خارج از کشور به نشست های آینده گفت: در نشستی که قبلا داشتیم تاکید بر این شد که خراسانی های مقیم خارج از کشور را شناسایی نماییم و با آنها ارتباط برقرار کنیم تا بدانیم چه ظرفیت هایی برای سرمایه گذاری این افراد وجود دارد. برخی از فعالان اقتصادی خارج از کشور آمادگی این را دارند که در پروژه های جدید کشور یا پروژه های ظرفیت خالی سرمایه گذاری نمایند.

لبافی ادامه داد: بسیاری از این افراد تمایل به برقراری ارتباط دارند و اگر روی این بحث تمرکز کنیم، ظرفیتهای زیادی به وجود خواهد آمد. تاکنون 50 نفر از خراسانی های خارج از کشور را از طریق وزارت خارجه شناسایی نموده ایم و با آنها رایزنی خواهیم کرد.

وی خاطرنشان کرد: در حوزه سرمایه گذاری خارجی ها در ایران هم رایزنی هایی صورت گرفته است. یکی از موانع موجود، انتقال سوابق بیمه ای خارج نشینان به کشور است؛ زیرا در بازگشت این افراد به ایران، سوابق بیمه ای آنها لحاظ نمی شود و سابقه بیمه را باید از ابتدا شروع کنند. این در حالی است که در قالب کشورهای دنیا انتقال سوابق بیمه ای به صورت بین المللی امکان پذیر است. لذا تاکید ما نیز بر این است که بتوان این سوابق را به کشور انتقال داد.