داروی افغانستانی گردشگری سلامت

با کنار رفتن هندوستان، ترکیه رقیب اصلی ایران در جذب گردشگران سلامت افغانستانی است

داروی افغانستانی گردشگری سلامت

 براساس تقسیم‌بندی سازمان جهانی گردشگری، ایران بعد از هند در جایگاه دوم جذب گردشگر خارجی در منطقه جنوب آسیا قرار دارد. از سوی دیگر، کشورهای افغانستان، پاکستان و همچنین جمعیت شیعیان هندوستان دارای بیشترین اشتراکات فرهنگی، دینی، مذهبی، زبانی و تاریخی و واجد بیشترین نزدیکی‌ها با ایران هستند.

پیش از این، هندوستان به دلیل هزینه‌های متعادل درمانی و دارا بودن جاذبه‌های مکمل گردشگری یکی از مقاصد مهم گردشگران سلامت افغانستانی بود؛ اما اکنون به دلیل حضور طالبان در افغانستان و مخالفت آن‌ها با هندوستان، حضور گردشگران سلامت افغانستانی در هند به شدت کاهش یافته و جایگاه این کشور در جذب گردشگر سلامت را متزلزل کرده است. از طرفی، تعدادی از کادر درمان و مجموعه‌های درمانی در افغانستان ترک وظیفه کرده و از افغانستان خارج شده‌اند، بنابراین نیاز شدیدی در این حوزه در افغانستان پدید آمده که سبب سردرگمی بیماران این کشور شده است.

فرصت ویژه خراسان رضوی

خراسان رضوی به دلیل همجواری با افغانستان به ویژه استان هرات و نیز، دارا بودن امکانات بهداشتی، درمانی و بیمارستانی مطلوب ظرفیت ویژه‌ای برای جذب گردشگران افغانستان به شمار می‌رود. چه بسا که در سال‌های اخیر (به ویژه پیش از شیوع کرونا) بخش عمده‌ای از گردشگران سلامت از کشورهای حاشیه خلیج فارس، عراق، افغانستان و پاکستان از امکانات درمانی این استان بهره برده‌اند.

حال که به واسطه اتفاقات اخیر افغانستان، فرصت جذب گردشگر سلامت برای کشور ما ایجاد شده است، باید از آن بهره برد؛ چراکه علاوه بر اثرگذاری بر اقتصاد استان، رشد درآمدی کادر درمان و بیمارستان‌ها را هم به دنبال دارد؛ اما نکته اینجاست که استفاده از این فرصت بستگی به چند فاکتور مهم دارد و مهمتر از آن، موانعی وجود دارد که با رفع آنها می‌توان به پیشرفت در این حوزه امیدوار بود.

گردشگران سلامت گرفتار در دام دلالان

کارشناسان امر معتقدند مشکلات موجود در این مسیر بیشتر مربوط به داخل کشور و استان است و تا زمانی که موانع داخلی حل نشود، نمی‌توان از این فرصت استفاده کرد و نتیجه این مشکلات، واگذاری این بازار به رقیبان حاضر در صحنه، به ویژه ترکیه است.

محمود سیادت، نایب رئیس اتاق بازرگانی خراسان رضوی و مشاور رئیس اتاق ایران در امور افغانستان، یکی از ضعیف‌ترین و بی‌نظم‌ترین بخش‌های ارتباطی نه تنها با کشور افغانستان بلکه با کشورهای آسیای میانه و عراق را حوزه گردشگری سلامت می‌داند و می‌گوید: موضوعات بین‌بخشی بین دست‌اندرکاران این حوزه یعنی وزارت بهداشت و درمان و وزارت گردشگری و میراث فرهنگی از علل اصلی این ضعف است.

وی با اشاره به حضور دلالان به عنوان یکی از آفت‌های حوزه گردشگری سلامت مشهد متذکر می‌شود: در سال‌های گذشته، گردشگران سلامت به دلیل وجود بارگاه رضوی و پتانسیل خوب درمانی از عراق و آسیای میانه به مشهد می‌آمدند؛ اما متاسفانه گرفتار دام دلالان و شبکه‌های پیچیده و مخرب واسطه‌ها می‌شدند. آن‌ها گاها به دلیل حضور این دلالان، مجبور به پرداخت هزینه‌های سنگین غیرمتعارف می‌شدند و برخی اقدامات پزشکی غیرضروری به آن‌ها تحمیل می‌شد؛ همین موضوع سبب افت میزان حضور گردشگران سلامت در مشهد شد.

ارائه خدمات درمانی به گردشگران با هزینه 3-4 برابری

«یکی دیگر از مشکلات گردشگران سلامت، ضریب هزینه‌های درمانی است.» سیادت با بیان این نکته ابراز می‌کند: ارائه خدمات درمانی به گردشگران خارجی معمولا با هزینه سه یا چهار برابری و گاها در مطب‌های خصوصی با هزینه پنج برابری در مقایسه دیگر مراجعان است که این موضوع سبب دل‌زدگی و خروج گردشگران سلامت از کشور ما می‌شود.

لزوم اختصاص مراکز درمانی ویژه مردم افغانستان

مشاور رئیس اتاق ایران در امور افغانستان معتقد است در مقطع کنونی، فرصتی طلایی برای کشور ما ایجاد شده که علی‌رغم ضعف‌هایی که در گذشته داشتیم باید این فرصت را مغتنم شمرده و مجموعه‌های درمانی ویژه و اختصاصی برای دوستان افغانستانی آماده کنیم. او می‌گوید: حتی اگر بتوانیم از حضور پزشکان و پرستاران مهاجر افغانستانی که به هر دلیلی فعلا در مشهد حضور دارند، در کادر درمان بهره بگیریم، می‌توانیم فضای امن‌تر و راحت‌تری را برای گردشگران سلامت افغانستانی فراهم کنیم. در این بین، توجه به کنترل هزینه‌های درمانی، نحوه صدور ویزا، نحوه انتقال بیمار به داخل کشور و تعیین پروسه مناسب برای تردد بیمار از مرزهای هوایی و زمینی از اهمیت بالایی برخوردار است تا بتوانیم احترام لازم و شرایط مناسب روحی و جسمی را برای بیمار و همراهانش فراهم کنیم.

ضعف خراسان در تبلیغات حوزه گردشگری سلامت

اما نکته دیگری که در بحث گردشگری سلامت از سوی فعالان این بخش بر آن تاکید می‎‌شود، حل مشکلات مربوط به صدور ویزا و تسریع در این امر و نیز، تبلیغات مطلوب و موثر در کشورهای هدف به ویژه افغانستان برای شناساندن ظرفیت‌های درمانی خراسان و جذب هر چه بیشتر گردشگران است.

مژگان ثابت تیموری، نایب رئیس کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی خراسان رضوی با بیان اینکه تسهیل روند صدور ویزا برای جذب گردشگران افغانستانی بسیار مهم است، تصریح می‌کند: فعال شدن دفاتر کارگزاری گردشگری سلامت در افغانستان به تسهیل امور اداری، فعالیت‌ها و مسائل مربوط به گردشگر اعم از تهیه ویزا، انتخاب پزشک و معرفی به مرکز درمانی معتبر کمک شایانی می‌کند؛ اما اگر این فرآیند به صورت الکترونیکی انجام و با تبلیغات درست به مردم افغانستان معرفی شود، جذب گردشگر سلامت بهتر صورت می‌گیرد.

ثابت تیموری خاطرنشان می‌کند: از طرفی، باید زمینه‌ای در پایانه‌های مرزی و فرودگاه فراهم شود تا کسانی که از طریق دفاتر کارگزاری گردشگری سلامت اقدام نکرده‌اند، با صرف هزینه و وقت کمتر بتوانند کاملا محترمانه به کشور ما وارد و از خدمات درمانی لازم بهره‌مند شوند.

عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی مشهد یکی از نقاط ضعف حوزه گردشگری در کشور را «تبلیغات» می‌داند و می‌گوید: تبلیغات جذاب و صحیح که بازخورد مثبتی نیز داشته باشد، اهمیت فراوانی دارد. در این راستا، معرفی صحیح و کامل مراکز درمانی، جاذبه‌های مکمل برای پرکردن اوقات فراغت گردشگران، خدمات رفاهی، درنظر گرفتن تخفیفات ویژه برای سایر خدمات در پکیج سلامت و ارائه خدمات مطابق با تبلیغات انجام شده، سبب جلب اعتماد و حضور بیشتر گردشگران افغانستانی در کشور می‌شود.

ترکیه، رقیب اصلی ما در جذب گردشگران سلامت افغانستان

اما در کنار رفع موانع داخلی، تبلیغ و... نکته مهمی دیگری هست که اگر به آن توجه شود، گام مهمی برای پیشرفت در حوزه گردشگری سلامت برداشته خواهد شد و آن، الگوبرداری از دیگر کشورها در ارائه بیمه درمانی به گردشگران است.

ثابت تیموری اختصاص بیمه درمانی به گردشگران سلامت را بسیار مهم می‌داند و تاکید می‌کند: بیمه درمانی برای کاهش هزینه‌های درمانی گردشگران سلامت و نیز در هنگام بروز چالش‌های احتمالی در روند درمان آن‌ها مهم است. این خدمات در بسته سفر گردشگری سلامت ضروری است و کارگزاران بیمه در داخل کشور باید در این زمینه، از کارگزاران بیمه در کشورهای پیشرو در حوزه جذب گردشگر سلامت مانند ترکیه، سنگاپور، مالزی و هندوستان الگوبرداری کرده و نکات مثبت آن را به نفع گردشگران اجرا کنند.

نایب رئیس کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی مشهد خاطرنشان می‌کند: در حال حاضر، ترکیه رقیب اصلی ما در جذب گردشگران سلامت از افغانستان است و اگر ما نتوانیم بسته سلامت مناسبی برای گردشگران افغان در نظر بگیریم، این بازار را از دست می‌دهیم.

ضرورت برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی سلامت

ناصر غفران، رئیس کمیته گردشگری سلامت کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی خراسان رضوی نیز تسهیل روند دریافت ویزا توسط اتباع افغانستانی را اولین پله برای حضور گردشگران افغانستانی در ایران می‌خواند.

او می‌گوید: ایجاد مسیر مناسب دسترسی به حوزه درمان در داخل کشور و برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی در این زمینه توسط فعالان بخش درمان و گردشگری با هماهنگی وزارت خارجه از دیگر موارد مهم در این زمینه است.

به عقیده غفران، حضور رایزن متخصص در زمینه گردشگری سلامت در کنسولگری‌های ایران در ولایت‌های مختلف افغانستان می‌تواند اطلاعات لازم در مورد مراکز درمانی ایران را در اختیار گردشگران سلامت قرار دهد و کمک شایانی به حوزه گردشگری سلامت ما ‌کند.

عضو کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی مشهد درباره هزینه‌های درمان و تاثیر آن بر جذب گردشگران سلامت تاکید می‌کند: تعرفه‌های درمانی برای گردشگران باید به ‌گونه‌ای باشد که نیاز آن‌ها را پوشش دهد و از لحاظ تفکری انگیزه‌ای برای حضورشان در کشور ما ایجاد کند. حتی نظر من این است که تعرفه درمانی که برای اتباع افغانستانی در نظر گرفته می‌شود از سایر گردشگران پایین‌تر باشد؛ کارکرد این موضوع برای گردشگران افغانستانی همانند بیمه است.

گردشگران سلامت در انتظار تایید ویزا

ناهماهنگی بین وزارت‌خانه‌ها در موضوع گردشگری سلامت یکی دیگر از ضعف‌های ایران در این حوزه است که حسین نیکونام، رئیس هیات مدیره انجمن حرفه‌ای گردشگری سلامت خراسان رضوی به آن اشاره می‌کند. او مطرح می‌کند: ناهماهنگی بین چند وزارت‌خانه متولی گردشگری سلامت در ایران، سبب افزایش هزینه و طولانی شدن روند دریافت ویزای «تی» می‌شود. (روادید نوع تی (T) برای کسانی صادر می‌شود که به دنبال دریافت خدمات درمان و سلامت در ایران هستند. این ویزا شامل تعریف وسیعی از درمان، زیبایی و سلامت است تا جایی که حتی شامل آب‌درمانی، چکاپ و هرگونه خدمات زیبایی می‌شود. بر اساس تسهیلات تعریف شده در این روادید، یک نفر می‌تواند به عنوان همراه بیمار با این روادید وارد کشور شود. یکی دیگر از تسهیلات تعیین شده برای این ویزا صدور سریع آن است و هزینه روادید ۵۰درصد کمتر از روادید ورود است. متقاضی ویزای درمان می‌تواند این روادید را در کوتاه‌ترین زمان بگیرد، بی‌آنکه هزینه فوریت بپردازد.)

نیکونام می‌گوید: نااطمینانی از برگشت ندادن ویزا تا آخرین لحظه سبب عدم مراجعه بیماران واقعی از افغانستان به ایران می‌شود؛ البته منظور از برگشت دادن ویزا در برخی موارد خاص نیست چراکه مقامات امنیتی کشور باید بر مواردی که امنیت کشور را به خطر می‌اندازد، کنترل داشته باشند. مشکل اصلی زمانی ایجاد می‌شود که بدون هیچ گونه اخطار قبلی و در وضعیتی که بیماران چند روز منتظر صدور ویزای درمانی بوده‌اند، روادید آنها برگشت می‌خورد؛ درحالی‌که حتی در برخی موارد، بیماران زمان حیاتی شروع درمان خود را از دست داده‌اند ویزای آنها بدون در نظر گرفتن اوضاع افراد و به صورت یک‌طرفه از سوی وزارت امور خارجه برگشت می‌خورد.

رئیس هیأت‌مدیره جامعه حرفه‌ای گردشگری سلامت ایران یادآور می‌شود: در حال حاضر هم مرزهای ما با کشور افغانستان بسته نیست؛ اما تمام درخواست‌های ویزای درمانی که از سوی شرکت‌های مجاز گردشگری سلامت در سایت وزارت خارجه بارگذاری شده، طی 15 روز گذشته برگشت خورده است. این اتفاق از گذشته تاکنون بارها تکرار شده و متاسفانه وزارت امور خارجه یا نهادهای دیگر پاسخگوی آن نیستند.

 

ایجاد ظرفیت درمانی در شهرستان‌های مجاور افغانستان

افغانستان دارای 3 مرز جاده‌ای با 3 استان ایران است؛ از همین رو، ایجاد ظرفیت‌های مناسب درمانی در شهرستان‌های مرزی از اهمیت بالایی برخوردار است.

مریم سراج احمدی، رئیس پیشین شورای شهر تربت‌جام درباره ارائه خدمات درمانی به افغانستانی‌ها در شهرستان‌های تایباد و تربت‌جام می‌گوید: امکانات درمانی در شهرستان‌ها محدود است؛ اما با توجه به اهمیت بعد مسافت و فاصله اندک این شهرستان‌ها با افغانستان، اگر امکانات لازم در این شهرستان‌ها ایجاد شود، موقعیت بسیار خوبی برای سرمایه‌گذاران افغانستانی و کادر درمان افغانستان که از کشور خود خارج شده‌اند، ایجاد می‌شود. از طرفی، رونق اقتصادی به وجود آمده، فضاهای مرتبط دیگر مانند مراکز اقامتی و تفریحی را هم دربر می‌گیرد؛ این اتفاق، سرمایه‌گذاری بسیار مناسب و زودبازده است.

این عضو هیات رئیسه اتاق بازرگانی مشهد تصریح می‌کند: تجهیز مراکز درمانی تربت‌جام و تایباد می‌تواند علاوه بر ارائه خدمت به مردم ساکن منطقه و اشتغال کادر درمان به جذب گردشگر سلامت و سرمایه‌گذار از افغانستان هم کمک شایانی کند. در ابتدای امر لازم است که این موضوع توسط دانشکده علوم پزشکی تربت‌جام، دانشکده علوم پزشکی مشهد، آستان قدس رضوی، نمایندگان سرمایه‌گذاران ایرانی و افغانستانی و نمایندگان اتاق بازرگانی و اتاق مشترک دو کشور، بررسی شود تا طرحی نهایی تهیه و به دولت ارائه شود.

سراج احمدی ابراز می‌کند: تسریع صدور مجوزهای مربوطه، اطلاع‌رسانی‌های لازم و تامین ضمانت‌نامه‌های اجرایی مورد نیاز سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی از جمله اقداماتی است که دولت با انجام آن‌ها می‌تواند فرآیند ارائه خدمات درمانی به مردم افغانستان را سرعت بخشد.

عملکرد درست در ارائه خدمات، بهترین تبلیغ برای جذب گردشگر سلامت

کارشناسان و فعالان حوزه گردشگری معتقدند بهترین تبلیغ برای جذب گردشگر سلامت از افغانستان، عملکرد درست ما در این بخش است. آنها می‌گویند مادامی که ما دارای ضعف اساسی در ساختار داخلی خود هستیم، با ورود تعداد بیشتری از گردشگران، آبروی ما بیشتر به خطر می‌افتد. لذا بهتر است به جای تبلیغ و شعار، مصوبات درستی تدوین و اجرا شود.

بهبود روند صدور روادید، دریافت عادلانه هزینه‌های درمانی، تسریع در صدور بیمه‌های درمانی گردشگران و... از اقدامایت است که می‌تواند در جذب هر چه بیشتر گردشگران سلامت موثر باشد.

بهترین تبلیغ نیز این است که بیمارانی که به مشهد مراجعه می‌کنند، خدمت مناسبی دریافت کنند و کمی بعد از آن، از اقصی نقاط افغانستان به ویژه مناطقی که دارای زبان مشترک با ما هستند، بیماران به ایران و مشهد سرازیر می‌شوند.