حکمرانی دلال ها بر بازار نهاده های دامی

نهاده های دامی دولتی به دلیل نظارتی که پایش می‌لنگد سر از بازار آزاد در می آورد و نتیجه‌اش سررفتن قیمت شیر است و خالی شدن سفره مردم از لبنیات. به گزارش خراسان رضوی، چند ماهی است که شاهد نوسانات شدید قیمت لبنیات و پروتئین در بازار هستیم، هم مصرف‌کننده توان خرید ندارد و هم تولیدکننده مدعی است تولید با این قیمت به‌صرفه نیست. حدود 70 درصد نهاده دامی مورد نیاز کشور، وارداتی است که دولت متعهد شده است که 100 درصد این نیاز را با ارز 4200 تومان وارد کند اما بحران اقتصادی ناشی از تحریم‌ها و مشکلات دولت در تأمین ارز، برای واردات نهاده های دامی مورد نیاز تولیدکنندگان باعث برهم خوردن تعادل بازار و سخت شدن خرید لبنیات برای خانواده ها شده است.
شیر خام 3600 تومان یا 2900 تومان؟
هدایتی نیا، دبیر اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان صنایع لبنی استان با ارائه آماری از وضعیت کارخانه‌های صنایع لبنی استان در میزگرد اندیشکده رصد موسسه فرهنگی هنری خراسان درباره قیمت شیر خام مورد نیاز این کارخانه‌ها می‌گوید: درحالی‌که دولت قیمت شیر خام را 2900 تومان تعیین‌ کرده است، قیمت شیرخام هم‌اکنون بیش از 3600 تومان است. علت بالا رفتن قیمت شیر این است که 50درصد خوراک دام وارداتی است و دولت متولی تامین ارز آن است اما دامداران می‌گویند تنها 30 درصد آن به ما می‌رسد. در نتیجه قیمت شیر خام افزایش می یابد و نظارتی هم انجام نمی شود.
80 درصد نهاده از بازار آزاد تأمین می‌شود
رئیس هیئت‌مدیره اتحادیه دامداران و گاوداران صنعتی استان نیز در تشریح وضعیت تولید شیر و تامین نهاده های دامی در استان ابتدا گریزی به آمار و ارقام می زند و به «خراسان رضوی» می گوید: گله دام شیرده استان  هم اکنون شامل 197 هزار راس گاو اصیل، 136 هزار راس گاو دو رگ  و 7700  راس دام سبک است که روزانه حدود 2980 تن شیرخام را روانه بازار می‌کند. کاظم رضایی به قیمت شیر خام هم اشاره می کند و می گوید: قیمت مصوب هر کیلو شیر خام 2900 تومان با تلورانس 7درصد است و این قیمت بر اساس تأمین «100درصد» نهاده دامی موردنیاز با ارز دولتی 4200 تومان است، اما عملاً از ابتدای امسال تاکنون تنها 15 درصد ذرت ، 20 درصد جو و 20 درصد سویای مورد نیاز دامداران استان توسط دولت تامین شده است و دامداران بقیه نهاده های دامی مورد نیازشان را با قیمت های چند برابری از بازار آزاد تهیه می کنند.
هزینه تولید هر کیلو شیر خام 4500 تومان!
وی با اشاره به قیمت مصوب نهاده دامی و افزایش قیمت آن در بازار آزاد تا 300 درصد نسبت به ابتدای امسال که در جدول شماره یک به آن اشاره‌شده است، می‌گوید: با توجه به این که دامدار مجبور است 80 درصد نیاز نهاده دامی خود را با چند برابر قیمت دولتی از بازار آزاد تهیه کند، قیمت تمام‌شده هر کیلو شیر خام برای دامدار حدود 4500 تومان است و کارخانه این شیر را با متوسط قیمت 3200 تومان از ما خریداری می‌کند که عملاً بیانگر ضرر هزار تومانی دامدار بابت تولید هر کیلو شیر است. رئیس هیئت‌مدیره دامداران و گاوداران صنعتی استان درباره میزان نهاده دامی مورد نیاز استان می‌گوید: نیاز استان به نهاده دامی ماهیانه حدود 190 هزار تن است، که شامل 69 هزار تن جو، 70 هزار تن ذرت ،28 هزار تن سویا و 21 هزار تن سبوس است اما در پنج ماه امسال دولت تنها 20 درصد آن  را تامین کرده است.
پنج شنبه هفته پیش بود که فریدون کافی، مدیرعامل اتحادیه کارخانه‌های خوراک دام و طیور در جلسه شورای گفت و گوی بخش خصوصی و دولت استان اعلام کرد که تنها 10 درصد نهاده‌های دامی وارداتی به کارخانه‌ها تحویل می‌شود. رئیس هیئت‌مدیره اتحادیه دامداران و گاوداران صنعتی استان اما نظر دیگری دارد و می‌گوید: به نظر بنده حدود 30 درصد نهاده‌های دامی در اختیار دامداری‌های بزرگ و زنجیره‌ای استان قرار می‌گیرد و 70 درصد دیگر نهاده‌ها در کارخانه‌ها به کنسانتره تبدیل می‌شود.
معمای عرضه نهاده دامی دولتی در بازار آزاد
وی درباره عرضه نهاده دامی دولتی در بازار آزاد نیز می‌گوید: این موضوع را ما نمی‌توانیم رد کنیم، «معمایی» است که مسئولان ذی‌ربط باید پاسخ گوی آن باشند. این‌ دلال‌ها و واسطه‌ها هستند که این بازار را در اختیار دارند و سود می‌برند ولی فروشنده اصلی به دلالان، نامرئی است. مسئولان باید جواب بدهند وقتی اعلام می‌کنند که خرید نهاده تنها از طریق سامانه «بازارگاه» صورت بگیرد چگونه است که نهاده در این سامانه نبود موجودی است اما در بازار آزاد به‌وفور پیدا می‌شود؟
ناچار به کشتار دام مولد هستیم
رئیس هیئت‌مدیره اتحادیه دامداران و گاوداران صنعتی استان با بیان این که تأمین نکردن نهاده دامی و متضرر شدن دامدار منجر به کاهش دام مولد و شیری می‌شودتصریح می کند: «وقتی دامدار قادر نیست نهاده دامی را تأمین کند ناچار می‌شود که دام خود را کشتار کند و آمار بیانگر این حقیقت است، طوری که تنها در تیر و مرداد امسال تعداد کشتار دام مولد نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش 4200 رأسی داشته است.»
البته  جعفری معاون امور دام جهاد کشاورزی استان این ادعا را رد کرده و این کشتار را مبتنی بر برنامه‌ریزی‌های خود گاوداران برای اصلاح الگوهای تولید خود و حذف کم مولدها دانسته است.
دولت 40 درصد نهاده را تأمین کرده نه 20 درصد
معاون بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی استان نیز در گفت و گو با «خراسان رضوی»خاطر نشان می کند: بر اساس آمار دام استان در پنج ماه امسال؛ 350 هزار تن ذرت نیاز بود که 150 هزار تن آن یعنی 43 درصد و در حوزه جو از نیاز 350 هزار تنی 65 هزار تن یعنی 19 درصد تأمین‌شده است، نیاز استان به نهاده دامی سویا حدود 140 هزار تن است که 92 هزار تن یعنی 66 درصدآن تأمین‌شده است، نیاز استان به نهاده یونجه حدود 100 هزار تن است که 40 هزار تن آن تأمین‌شده است. با این حساب به‌طور میانگین تقریباً 40 درصد مجموع نیاز استان به نهاده دامی در پنج ماه توسط دولت تأمین شده است.
اختلاف آماری جهادکشاورزی با گاوداران
جعفری می‌افزاید: این میزان نیاز بر اساس شاخص‌های وزارت جهاد کشاورزی برآورد شده، ممکن است برخی دامداران اعلام کنند به‌طور مثال روزانه 600 گرم ذرت برای گاو کم است اما ملاک ما شاخص وزارت جهاد کشاورزی است. لذا این که مطرح می‌شود تنها 20 درصد نیاز توسط دولت تأمین‌شده است صحیح نیست. به‌طور مثال نیاز روزانه گله گاو اصیل استان 132 تن ذرت است، گله گاو دو رگ استان 52 تن ذرت و گله گاو بومی نیز 2 تن ذرت نیاز دارد که درمجموع حدود 200 تن می‌شود این رقم در طول یک ماه حدود 6 هزار تن خواهد بود این عدد با عددی که دوستان ما در اتحادیه گاوداری‌ها اعلام می‌کنند تفاوت زیادی دارد. رقم 190 هزار تن  نهاده دامی موردنیاز ماهیانه اعلام‌شده نیاز کل دام و طیور استان است و نه ‌تنها حوزه دام استان. به‌هرحال اتحادیه‌ها دوست دارند بیشتر نهاده در اختیار بگیرند تا بتوانند با فروش آن کارمزد بیشتری دریافت کنند.
معاون جهاد استان در پاسخ به این موضوع که با احتساب آمار جهاد کشاورزی استان بازهم 60 درصد نهاده دامی استان از طریق بازار آزاد تأمین می‌شود می‌گوید: اگر می‌خواهید بپرسید این نهاده از کجا تأمین می‌شود بنده نمی‌دانم. شما با تأمین‌کننده‌ها تماس بگیرید متوجه خواهید شد همه آن‌ها از مبادی ورودی بارگیری می‌کنند.
نمی‌دانم چه خبر است!
جعفری در پاسخ به این موضوع که مگر تنها مبدأ تأمین و فروش نهاده دامی کشور سامانه «بازارگاه» نیست؟ پس چرا نهاده دامی خارج از این سیستم خریدوفروش می‌شود؟ می‌گوید: حتماً نیست که این کار انجام می‌شود. سازوکار سامانه به این شکل است که بانک مرکزی تأمین ارز  و  وزارت صمت وارد می‌کند. درواقع وزارت صمت وظیفه  تأمین نهاده را بر عهده دارد. آن چه واردکننده به وزارت جهاد اعلام می‌کند در سامانه بازارگاه قرار می‌گیرد و هر استانی بر اساس میزان دامی که دارد سهمیه دریافت می‌کند و در استان توزیع شهرستانی می‌شود. وی ادامه می‌دهد: حال اگر خارج از این سامانه نهاده خرید و فروش می‌شود و این که واردکننده به چه شیوه این نهاده را در بازار آزاد می‌فروشد بنده نمی‌دانم پشت پرده چه خبر است و در مبادی ورودی چه اتفاقی می‌افتد. جعفری درباره قیمت شیر خام نیز می‌گوید: قیمت‌گذاری محصولات بر اساس تأمین 100 درصدی نهاده دامی از سوی دولت است یعنی شیر خام 2900 تومانی باید 100 درصد نهاده دامی خود را از دولت دریافت کند اما اکنون این‌گونه نیست و قیمت تمام‌شده برای هر کیلو شیر خام برای دامدار امروز بیش از 4200 تومان است.
معاون جهاد کشاورزی استان درباره ظرفیت استان در تأمین نهاده دامی نیز می‌گوید: 98 درصد نیاز کشور به سویا، همچنین 96 درصد نیاز کشور به ذرت و 60 درصد نیاز کشور به جو وارداتی است. برای استان خراسان رضوی در حوزه ذرت و سویا 100 درصد نیاز وارداتی است و ما تولیدی در این حوزه نداریم.
داستان تلخ حاکمیت دلال‌ها برنهاده دامی
وی در پاسخ به این سؤال که خریدوفروش نهاده دامی در خارج از سامانه بازارگاه ممنوع است یا خیر؟ می‌گوید: ممنوع است و تعزیرات حکومتی باید با آن برخورد کند، اعلام کردیم اگر نهاده دامی خارج از قیمت مصوب خریدوفروش شود بازرسی صمت و تعزیرات با آن برخورد کنند. این نهاده‌ها جایی عرضه نمی‌شوند بلکه با شماره تلفن ردوبدل می‌شود؛ یعنی فروشنده به دامدار می‌گوید این مقدار پول بر اساس قیمت ارز 4200 تومانی به این حساب واریز کن و باقی پول را به چند حساب دیگر واریز می  کند و ردی از خود به جا نمی‌گذارد، درحالی‌که مثلاً سویا را با قیمت 12700 تومان می‌فروشد ولی فاکتور فروش را بر اساس قیمت 2750 تومان صادر می‌کند. دامدار هم اگر این فروشنده‌ها را به ما و نهادهای ذی‌ربط معرفی کند در لیست سیاه قرار می‌گیرند و نهاده‌ای دریافت نخواهند کرد به همین دلیل ترجیح می‌دهد فروشنده‌ها و دلال‌ها را معرفی نکند.
نهاده از بندرگاه‌ها وارد بازار آزاد می‌شود
معاون جهاد کشاورزی استان تصریح می‌کند: این نهاده‌ها از بندرهایی مانند امیرآباد و بندر امام بارگیری می‌شوند و خود واردکننده این نهاده را می‌فروشد و بنده به عنوان معاون امور دام نمی‌دانم و در حیطه اختیاراتم نیست که واردکننده چگونه با وزارت صمت و بانک مرکزی توافق می‌کند و نهاده را در سامانه بازارگاه می‌گذارد، نمی‌دانم واردکننده همه محموله را در سامانه می‌گذارد یا بخشی از آن را. این اطلاعات در اختیار وزارت صمت است.
دولت یارانه را به‌جای نهاده به مصرف‌کننده بدهد
وی خاطر نشان می کند: بنده متولی تولید هستم و خودم اکنون باید مدعی باشم که این نهاده از کجا وارد بازار آزاد می‌شود؟ ما در تمام جلسات این موضوع را اعلام کردیم که نمی‌شود نهاده دامی به‌صورت دونرخی در بازار توزیع شود. اصلاً نهاده را با قیمت آزاد وارد کنند و دولت یارانه ای را که بابت واردات نهاده دامی تخصیص می‌دهد به مصرف‌کننده نهایی یعنی مردم بدهد. این رویه فعلی هم باعث نارضایتی واردکننده شده است، هم بنده به عنوان متولی ناراضی هستم، هم تولیدکننده ناراضی است و هم مصرف‌کننده از قیمت‌ها ناراضی است. معاون جهاد کشاورزی استان ادامه می‌دهد: اگر قیمت نهاده کاملاً آزاد شود قیمت شیر خام به 4700 تومان خواهد رسید و مصرف‌کننده نهایی که یارانه در اختیار دارد می‌تواند شیر خام را خریداری کند، از سویی دیگر تولیدکننده که می‌داند خبری از نهاده دولتی نیست مجبور می‌شود بهره‌وری را در تولیدات خود ارتقا دهد تا هزینه‌هایش کاهش یابد، رانت هم حذف خواهد شد. وی درباره اظهارات رئیس اتحادیه کارخانه‌های خوراک دام مبنی بر این که تنها 10 درصد نهاده دامی به کارخانه‌ها داده می‌شود می‌گوید: این موضوع صحت ندارد و به‌جز زنجیره‌های بزرگ دامی بقیه نهاده‌ها به کارخانه‌ها می‌رود که رقمی حدود 70 درصد نهاده‌ها را شامل می‌شود. اگر امروز مرغداری‌ها با کارخانه‌های خوراک دام همکاری نمی‌کنند حتماً ناشی از عملکرد کارخانه‌هاست.
جهاد اجازه دسترسی به بازرسی صمت نمی‌دهد؟
کارشناس بازرسی سازمان صمت استان نیز درباره عرضه نهاده دامی دولتی در بازار آزاد و نظارت سازمان صمت بر تخلفات انجام‌شده در این بازار، به خراسان رضوی می‌گوید: در نامه‌ای که وزیر جهاد کشاورزی ابلاغ کرده مطرح شده است؛ وظیفه تأمین، توزیع و نظارت نهاده بر عهده سازمان جهاد کشاورزی است و باید تکلیف مشخص شود نهاده‌ای که قیمت مصوب دارد از کجا به بازار آزاد می‌آید و قیمت 13 هزارتومانی برای آن تعیین می‌شود. بنده به عنوان ناظر حتی شناسه کاربری و پسورد سامانه «بازارگاه» را در اختیار ندارم که بررسی کنم این نهاده در اختیار چه کسانی قرارگرفته است تا بتوانیم بر اساس مدارک مثبت برای افراد تشکیل پرونده بدهیم اما هم اکنون نه فاکتوری و نه سندی در اختیار ما قرار نمی‌گیرد، چگونه می‌توانیم تشکیل پرونده بدهیم؟ این درست نیست که ما نهاده را توزیع و بعد اعلام کنیم سیستم نظارتی برود برخورد کند. مگر ما چقدر نیرو و توان داریم که همه کالاها را بررسی کنیم؟ محمد اخوان می‌افزاید: وقتی انحرافی از عرضه خارج از شبکه انجام می شود رسالت نظارتی ما شکل می‌گیرد که در پنج ماه امسال طی 1442 بازرسی 48 پرونده، به ارزش بیش از یک میلیارد و 562 میلیون تومان تشکیل و به تعزیرات حکومتی ارسال‌شده است.
گشت های مشترک صمت، تعزیرات و پلیس اقتصادی در بازار نهاده دامی
وی درباره امکان تخلف واردکنندگان در گمرک و پیش از عرضه نهاده در سامانه بازارگاه می‌گوید: واردکننده نهاده را وارد می‌کند و در مهلت مشخصی باید آن را در سامانه بازارگاه ارائه دهد تا بتواند ارز را دریافت کند، بخشی از آن محموله در اختیار واردکننده قرار می‌گیرد تا به مشتریان قبلی خود بدهد و تعهد خود را عملی کند. اگر واردکننده تعهدی در سامانه بازارگاه داده و آن را عملی نکرده است وزارت جهاد باید این را به ما اعلام و دلایل آن را هم مشخص کند. کارشناس نظارت و بازرسی سازمان صمت استان درباره این که چرا به رغم این که پنج ماه است تخلفاتی در عرضه نهاده دامی در بازار آزاد صورت می‌گیرد ولی تنها 48 پرونده برای متخلفان تشکیل‌شده است؟ می‌گوید: ما ادعا نداریم نظارت کامل و جامعی داریم و بر اساس توانمان نظارت و برخورد می‌کنیم، البته به تازگی با تعزیرات حکومتی جلسه‌ای داشتیم که قرار است گشت‌های مشترک با تعزیرات حکومتی و پلیس جرایم اقتصادی برای نظارت بر نحوه عرضه و فروش نهاده دامی در استان انجام شود.
توان و ظرفیت نظارتی ما همین‌قدر است
اخوان با اذعان بر این که نظارت بر عرضه نهاده در بازار آزاد بر عهده بازرسی سازمان صمت است درباره پایین بودن حجم پرونده های تخلف ثبت‌شده برای فروش خارج از شبکه نهاده دامی در استان می‌گوید: درست است حجم پرونده‌ها کم است اما به‌هرحال توان و ظرفیت حوزه نظارتی ما همین‌قدر است که توانستیم به این تعداد پرونده رسیدگی کنیم و منتج به تخلف و ارجاع آن‌ها به تعزیرات حکومتی شده است.
حتما نشتی نهاده دولتی وجود دارد
وی در پاسخ به این سؤال که آیا بازرسی صمت بر این نظر است که 60 درصد نهاده دامی که در بازار به‌صورت آزاد فروخته می‌شود، از نهاده دولتی «نشت» می‌کند؟ می‌گوید: بنده می‌گویم «نشت» است، وگرنه این نهاده چگونه آمده و در حال عرضه شدن است؟

روزنامه خراسان