سهم ناچیز خراسان رضوی در بازار سرمایه

دنیای اقتصاد از سهم شرکتهای خراسان رضوی در بورس و فرابورس گزارش میدهد

سهم ناچیز خراسان رضوی در بازار سرمایه

 همه میدانیم که این روزها فعالیت در بورس و خرید و فروش سهام نقل محافل شده و اغلب مردم به ورود به این عرصه تمایل دارند و صدور 4 میلیون کد بورسی از ابتدای سال تا اواسط تیرماه نشان دهنده تمایل مردم و هجوم سرمایه گذاران خرد به این بازار است. نکته مهم در این میان، ورود شرکتها به بازار سرمایه و عرضه سهام آنها در بورس و فرابورس است؛ اما خراسان رضوی به عنوان یکی از استانهای اثرگذار در اقتصاد کشور تنها 1.7 درصد از کل ارزش بازار سرمایه کشور را به خود اختصاص داده و سهم این استان متناسب با تاثیرش در اقتصاد کشور نیست.

براساس آمارهای موجود تا 20 مرداد ماه سال جاری، حدود 13 شرکت از خراسان رضوی در بورس و 22 شرکت در فرابورس تهران پذیرش شده اند که ارزش کل این 35 شرکت، 153 هزار میلیارد تومان است؛ این رقم در مقابل ارزش کل بازار سرمایه ایران (معادل 8 میلیون و 800 هزار میلیارد تومان) بسیار ناچیز است. به بیان دیگر، ارزش کل 35 شرکت این استان در بورس و فرابورس معادل 1.7 کل بازار سرمایه است. ناگفته نماند براساس ارزیابی های صورت گرفته در پایان سال 98، سهم خراسان از بازار سرمایه کشور معادل 1.9 بوده و این بدان معناست که علاوه بر اینکه سهم خراسان رضوی در بازار سرمایه ناچیز است این سهم در سال جاری کاهش داشته است.

البته به گفته حسین خدادوست مدیر بورس منطقه ای خراسان رضوی، سال گذشته با شرکت های بزرگ اعم از 30 شرکت سهامی عام و 20 شرکت سهامی خاص که قابلیت ورود به بورس را داشتند، مکاتبات لازم انجام گرفته و جلساتی هم برگزار شده است و بسیاری از آنها مشتاق هستند که وارد بازار بورس شوند و اقداماتی را هم انجام داده اند.

بسیاری از بنگاه‌های کوچک و متوسط قابلیت ورود به بورس را ندارند

مسئولان دولتی معتقدند دلیل بی رغبتی شرکتهای خراسان رضوی برای حضور در بازار سرمایه، رعایت و برخورداری از چند شرط است و چون شرکتهای استانی امکان اجرای آن شروط را ندارند از ورود به این بازار چشم پوشی میکنند. به گفته خدادوست، بسیاری از بنگاه های اقتصادی کوچک و متوسط قابلیت ورود به بورس را ندارند، به طوری که این شرکت ها برای ورود به بورس باید حداقل 20 میلیارد تومان سرمایه ثبتی داشته باشند این در حالی است که بسیاری از این بنگاه های کوچک و متوسط زیان ده هستند.

اما بد نیست سایر شروط بازار بورس برای ورود شرکتها را هم بدانیم؛ علاوه بر شفافیت در انتشار اطلاعات، مواردی مانند ثبت در ایران، گذشت دو سال از فعالیت اقتصادی، سودآوری، سرمایه مناسب و... ازجمله این شرایط است. یکی از موارد با اهمیت هم نوع ثبت شرکت ها است، به طوری که شرکت ها باید سهامی عام باشند تا بتوانند در بازار سرمایه پذیرفته شوند.

البته به گفته حسین امیررحیمی مدیرکل امور اقتصادی و دارایی خراسان رضوی شرکت ها در این استان، بیشتر بنگاه های اقتصادی کوچک مقیاس هستند و به صورت خانوادگی و شراکتی (با مشارکت چند سرمایه گذار) تشکیل شده اند و سهامی خاص محسوب می شوند. همچنین امکان ورود شرکت های تعاونی به بازار بورس وجود ندارد و بایستی تبدیل به شرکت سهامی عام شوند.

امیررحیمی به «دنیای اقتصاد» میگوید: یکی از دلایل سهم پایین خراسان رضوی در بازار سرمایه، وجود نهادهای اقتصادی قدرتمند از جمله آستان قدس رضوی در این استان است؛ روشن است که ورود این نهاد به بورس، سهم استان را در بازار سرمایه کشور به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد.

تنها 2.5 درصد از سرمایه های موجود در بورس صرف افزایش سرمایه شرکتها می‌شود

اما نظر بخش خصوصی درباره دلایل عدم تمایل شرکتهای خراسانی به بورس با مسئولان دولتی در مساله ای متفاوت است؛ برخی از فعالان اقتصادی معتقدند جاذبه ها و دلایل کافی برای ورود شرکتها به این بازار وجود ندارد و حضور در بورس منفعت چندانی برای آنها ندارد؛ طبق آمار اتاق بازرگانی مشهد، تنها 2.5 درصد از سرمایه های موجود در بازار بورس، صرف افزایش سرمایه شرکت ها و توسعه آن (خرید سهام جدید) شده است و 97.5 درصد از این سرمایه ها صرفا برای خرید سهام از سهامداران شرکت شده و عاید شرکت ها نشده است.

محمدعلی چمنیان رییس کمیسیون سرمایه گذاری و بازار پول اتاق مشهد در اینباره به دنیای اقتصاد میگوید: بنگاه های اقتصادی و شرکت های خصوصی به دلایل مختلفی تمایلی به ورود به بازار بورس ندارند، نخست آن که بسیاری از شرکت ها نیازی به ورود به بورس نمی بینند، این شرکت ها معمولا دارای تعدادی سهام دار هستند و اگر نیاز به افزایش سرمایه داشته باشند، این تامین مالی از طریق سهامداران صورت می گیرد. در واقع اکثر شرکت های موفق در این دسته جای دارند. دوم برخی از شرکت ها نیاز مالی دارند اما این تامین مالی از طریق بورس برطرف نمی شود، به عبارتی واضح تر هر شرکت یا بنگاه اقتصادی نیازهای بلندمدت و یا کوتاه مدت دارد که برای پاسخگویی به نیازهای کوتاه مدت مثل سرمایه در گردش باید تامین مالی از بازار پول و سیستم بانکی صورت گیرد و نیازهای بلندمدت مالی همچون سرمایه ثابت به منظور توسعه شرکت از طریق بازار سرمایه انجام می گیرد اما در حال حاضر غالب شرکت ها به سرمایه در گردش نیاز دارند.

چمنیان می افزاید: هر چند که برخی از شرکت ها به سرمایه ثابت برای توسعه نیاز دارند اما آن چیزی که در بورس مطرح است، سرمایه گذاری در شرکت ها نیست، چرا که سرمایه های فعلی در بازار بورس به سمت خرید سهام موجود شرکت حرکت کرده اند و میزان بسیار کمی از سرمایه ها به سمت سرمایه ثابت (خرید سهام جدید) شرکت ها به منظور افزایش سرمایه هدایت شده اند.

عضو هیات رییسه انجمن مدیران صنایع خراسان تصریح میکند: سهامدار سهام خود را در بازار بورس عرضه می‌کند و سرمایه خود را در دیگر بازارهای مالی سرمایه گذاری می کند، لذا در این خصوص عایدی نصیب شرکت ها نمی شود. مگر آن که شرکت درخواست افزایش سرمایه دهد که تمامی سهامداران اعم از سهامداران قدیم و جدید بایستی به میزان سهم الشرکه ای که دارند به شرکت سرمایه وارد کنند که این فرآیند میزانی زمان بر است و ممکن است طی سال های آتی شاهد نتیجه آن باشیم.

مزایا و معایب پیوستن شرکتهای خصوصی به بازار بورس

امیررحیمی، مدیرکل امور اقتصادی و دارایی خراسان رضوی در خصوص مزایا و معایب پیوستن شرکت های خصوصی به بورس می‌گوید: ورود به بازار سرمایه امکان بهره مندی از روش تامین مالی جدیدی است که برای شرکت های استان فراهم شده است. در واقع بنگاه های اقتصادی می توانند از این طریق سرمایه ای را کسب کنند که سیستم بانکی با توجه به وضعیت اقتصادی بنگاه، قادر به پرداخت آن نباشد. همچنین تمام عملکرد شرکت به صورت گزارش های روزانه و ماهانه در بازار بورس به طور شفاف رصد می شود که این مساله از یکسو مزیت و از سویی دیگر محدودیت محسوب می شود.

مدیرکل اقتصادی خراسان رضوی یادآور می شود: در اقتصاد مرز مشخصی میان شرکت های دارای برنامه توسعه و شرکت های تلاش کننده برای حفظ وضعیت موجود، وجود دارد. از این حیث برای شرکت هایی که تمایل به توسعه دارند، ورود به بازار سرمایه پیشنهاد می شود. صاحبان شرکت ها هم برای بهره گیری از بازار سرمایه نیازمند ارتقاء دانش سهامداری هستند که متاسفانه هنوز دانش بهره گیری از بازار سرمایه میان فعالان اقتصادی هم در اقتصاد ایران و هم در استان ما بسیار پایین است.

نکته ای که رییس کمیسیون سرمایه گذاری و بازار پول اتاق مشهد هم به آن اذعان دارد؛ چمنیان میگوید: بسیاری از شرکت های ما اطلاع دقیقی از بازار بورس ندارند و به تصور آن که ورود به بورس امری پیچیده است، از ورود به آن سر باز می زنند. لذا باید از طریق آموزش و اطلاع رسانی، آگاهی صاحبان شرکت های خصوصی نسبت به مزایای ورود به بورس افزایش پیدا کند. از طرفی، شرکت ها برای ورود به بورس بایستی الزاماتی را رعایت کنند، به طوری که هر شرکت متقاضی ورود به بورس بایستی دارای ساختار منظمی باشد. حال از آن جا که سازمان بورس حافظ منافع مردمی است، فرآیندهای دشواری را برای ورود شرکت ها به بورس در نظر گرفته است. شرکت های خصوصی استانی معمولا مالک_مدیر هستند و مالک بر تمامی فرآیندها نظارت دارد و به دلیل هزینه های بسیار به دنبال ساختارسازی نیستند، از این رو تمایلی به ورود به بورس ندارند.

لزوم تغییر اساسنامه برخی از شرکتها

البته مدیر بورس منطقه ای خراسان رضوی از برخی اقدامات برای راهنمایی شرکتها در این زمینه خبر میدهد و میگوید: برای بنگاههای اقتصادی کوچک و متوسطی که تمایل به ورود به بورس دارند، تاکنون جلساتی از طریق اتاق بازرگانی مشهد و یا به صورت اختصاصی برای برخی از شرکت ها برگزار شده است اما نکته قابل توجه آن است که بسیاری از این شرکت ها آمادگی لازم به جهت استانداردهای بورس را ندارند چنان که برخی از بنگاه های اقتصادی سود ده هستند اما الزامات ورود به بورس را ندارند به طور مثال بایستی برای ورود به بورس اساسنامه را تغییر دهند. در برخی مواقع نیز شرکت های بخش خصوصی به دلیل هراس از دست دادن مالکیت، کاهش اختیارات و ... تمایلی برای ورود به بازار بورس ندارند. با این حال در حال حاضر بسیاری از بنگاه های اقتصادی در حال طی کردن فرآیند پذیرش در بورس هستند و استقبال خوبی طی یکسال اخیر صورت گرفته است.

سختگیری های مالیاتی، مانع ورود شرکتها به بورس

«بورس نیاز به سیستم مالی و گزارش دهی شفاف دارد که متاسفانه در شرکت ها و بنگاه های اقتصادی سیستم گزارش دهی مطلوبی وجود ندارد». چمنیان با بیان این نکته تصریح میکند: برخی از شرکت ها که در اقلیت هستند به دلیل مسائل مالیاتی و دارایی تمایلی ندارند که در صورت های مالی شان سودهای کلانی به نمایش بگذارند. در واقع به دلیل سختگیری های بی جای سازمان امور مالیاتی، شرکت ها در صورت های مالی شان سود بالایی نشان نمی دهند که این مساله ارزش گذاری شرکت را در بورس کاهش می دهد و صاحبان شرکت نیز به تبع تمایلی برای ورود به بازار بورس ندارند. البته در حال حاضر بورس برای ورود شرکت ها، صورت های مالی گذشته آنان را نادیده گرفته است تا فرآیند ورود این شرکت ها به بورس تسهیل شود.

عضو هیات رییسه انجمن مدیران صنایع خراسان می افزاید: با این حال به تدریج سیستم های مالیاتی اطلاعات محور می شود، به عبارتی مقرر است سیستم مالیاتی با دسترسی به تراکنش های بانکی و حساب ها مالیات بگیرد. معتقدم اصلاح نظام مالیاتی انگیزه شرکت ها را برای ورود به بورس افزایش می دهد. به طوری که می توان اذعان کرد که در حال حاضر هر چند تعداد بسیار اندکی از شرکت های بخش خصوصی استان در بورس فعال هستند اما در سال جاری تعداد شرکت هایی که به بازار بورس ورود پیدا می کنند به دو برابر افزایش خواهد یافت.

ظرفیتهای خراسان رضوی برای تشکیل بازار بورس استانی

اوایل اردیبهشت ماه بود که مدیرکل امور اقتصادی و دارایی خراسان رضوی در نشست خبری که به منظور تشریح فرایند عرضه واحدهای صندوق واسطه گری مالی یکم برگزار کرده بود، خبر از تلاش برای تشکیل بورس مستقل استانی در خراسان رضوی داد؛ درباره چند و چون این برنامه از امیررحیمی میپرسیم. او میگوید: در حال حاضر به دنبال مطالعه و احصاء پتانسیل های شرکت های غیر بورسی استان در حوزه های مختلف از جمله کشاورزی، مجموعه شرکت های آستان قدس رضوی، صنعت و معدن، شهرسازی و ... هستیم و مقرر شده است که میان ارزش روز شرکت های این حوزه ها با ارزش بازار سرمایه مقایسه ای صورت گیرد. حال اگر ارزش این شرکت های غیر بورسی نیز اندک باشد، یکی از متغیرهای موثر برای تشکیل بورس مستقل در استان از بین می‌رود؛ در مقابل اگر ارزش کل شرکت های بزرگ استان درصد قابل توجهی از بازار سرمایه کنونی باشد (به طور مثال 10 درصد بازار سرمایه) می توان ظرفیت بالای خراسان برای تشکیل بازار سرمایه جدید را نوید داد. علاوه بر این نباید از پتانسیل شرکت های بزرگی همچون پدیده در استان غافل شد چرا که پتانسیل و زیرساختهای موجود در این شرکت نشان دهنده ظرفیت بالای استان برای تشکیل بازار سرمایه جدید است.

سهم 8 درصدی خراسان رضوی در سهام عدالت کشور، ظرفیتی برای بورس استانی

امیررحیمی ادامه میدهد: البته نباید از یاد برد که ارزش روز سهام عدالت مردم استان حدود 76 هزار میلیارد تومان است که مردم می توانند با آزادسازی این سهام، مدیریت و مبادله آن حجم بازار سرمایه را افزایش دهند؛ به بیان دیگر حدود 8 درصد کل سهام عدالت کشور مربوط به خراسان رضوی است که این مورد نیز ظرفیت خوبی برای تشکیل بازار بورس استان است. باید در این حوزه فرهنگ سازی لازم انجام گیرد تا شرکای اجتماعی خوبی را گرد هم آوریم تاکنون بررسی های لازم با اتاق بازرگانی ایران، شهرداری و معاونت اقتصادی و بهره وری آستان قدس رضوی انجام گرفته و فهرست بنگاه های قابل ورود به بورس استان در حال تهیه است اما هنوز این مهم در حد یک پیشنهاد بوده که باید طی 1 الی2 ماه آینده به شورای عالی بورس ارائه شود تا تصمیمات لازم در این خصوص اتخاذ شود.