محاسبه دقیق خسارات اقتصادی همه‌گیری کووید-19 امکان‌پذیر نیست، اما می‌توان با استفاده از برخی آمارهای بین‌المللی برای برآورد نسبی آن تلاش کرد.

گزارش «دورنمای اقتصادی جهان» که دو بار در سال از سوی بانک جهانی منتشر می‌شود و نسخه جدید آن هفته گذشته منتشر شده است، می‌تواند یک نقطه مناسب برای شروع باشد. بر اساس این گزارش، اقتصاد جهان در سال 2020 نسبت به سال قبل از آن 4.3 درصد کوچکتر خواهد شد؛‌ این در حالی است که بانک جهانی قبلاً پیش‌بینی کرده بود که نرخ کاهش تولید ناخالص جهانی در سال جاری تنها با رقم آن در جنگ‌های جهانی اول و دوم و رکود بزرگ (دهه 1930) قابل مقایسه خواهد بود. در هر صورت این رقم (4.3 درصد) خسارات اقتصادی کرونا را کمتر از میزان واقعی برآورد می‌کند زیر صرفاً به ما می‌گوید که اقتصاد جهان نسبت به سال گذشته چقدر کوچکتر خواهد شد و نمی‌گوید که اگر ویروس کرونا هیچ‌گاه همه‌گیر نمی‌شد، اقتصاد جهانی در چه نقطه‌ای ایستاده بود.

برای برآورد خسارات بزرگتری که در جریان همه‌گیری کرونا به اقتصاد جهانی تحمیل شده است، اقتصاددانان باید ابتدا برآورد کنند که در نبود بحران کووید-19 تولید ناخالص جهان چه تغییری می‌کرد. یک راهکار ابتدایی و ساده این است که پیش‌بینی بانک جهانی که در نخستین روزهای سال گذشته یعنی زمانی که هنوز هیچ‌کس از تهدید ویروس کرونا آگاه نبود را بررسی کنیم. در آن زمان بانک جهانی پیش‌بینی کرده بود که در سال 2020 تولید ناخالص جهان با رشد 2.5 درصدی به 86 تریلیون دلار خواهد رسید. در مقایسه با این رقم، اقتصاد جهانی احتمالاً 6.6 درصد ضعیف‌تر عمل کرده که این رقم معادل 5.6 تریلیون دلار (بر حسب قیمت‌های ثابت سال 2010) است.

اما برای سال 2021 بانک جهانی پیش‌بینی کرده است که به لطف واکسن کرونا، اقتصاد جهانی رشد سریعی را تجربه خواهد کرد. اما حتی اگر هیچ اتفاق بدی رخ ندهد و این پیش‌بینی به تحقق بپیوندد، تولید ناخالص جهان در سال 2021 همچنان 5.3 درصد (4.7 تریلیون دلار) پایین‌تر از رقم احتمالی آن در صورت عدم وقوع بحران کرونا خواهد بود.

اگر این دو عدد (5.6 تریلیون دلار و 4.7 تریلیون دلار) را با هم جمع کنیم، به رقم 10.3 تریلیون دلار خواهیم رسید؛یعنی اگر کشورهای جهان اسیر بحران کووید-19 نمی‌شدند، می‌توانستند در سال‌های 2020 و 2021 معادل 10.3 تریلیون دلار بیشتر کالا و خدمات تولید کنند که این یک رقم واقعاً بزرگ است. در دنیای امروز تنها آمریکا و چین بیش از 10 تریلیون دلار در سال تولید ناخالص داخلی دارند. در سال 2019 مجموع تولید ناخالص داخلی 153 کشور جهان کمتر 10 تریلیون دلار بوده است. این 10.3 تریلیون دلار با نرخ‌های امروز برای خرید کل سهام 10 شرکت بزرگ سهامی عام جهان از جمله آمازون، اپل و سعودی آرامکو کفایت می‌کند. با این رقم می‌توان 9 بار کل املاک و مستغلات شهر نیویورک را خرید.

بیش از 2 تریلیون دلار از این خسارت احتمالی به منطقه یورو تحمیل می‌شود و سهم آمریکا نیز 1.7 تریلیون دلار خواهد بود. در بین کشورهای درحال‌توسعه نیز هند بیشترین خسارات را متحمل خواهد شد؛ 950 میلیارد دلار. البته به نظر می‌رسد پیش‌بینی بانک جهانی از نرخ رشد اقتصادی هند در سال 2021 به طرز غیرقابل توجیهی بدبینانه است. اقتصاد چین نیز که بسیار بزرگتر از اقتصاد هند است، طی این دوره دوساله 680 میلیارد دلار خسارت خواهد دید.

حتی این اعداد بسیار بزرگ نیز خسارات همه‌گیری کرونا را کمتر از حد واقعی آن برآورد می‌کنند. خسارات اقتصادی بحران کرونا صرفاً به سال گذشته و سال جاری میلادی محدود نمی‌شود. بر اساس پیش‌بینی اخیر بانک جهانی، تولید ناخالص جهان در سال 2022 نیز 4.4 درصد پایین‌تر از رقم پیش‌بینی شده در آخرین گزارش قبل از همه‌گیری کرونا خواهد بود. بانک جهانی از احتمال وارد آمدن آسیب‌های پایدار به سرمایه‌گذاری و سرمایه‌های انسانی و در نتیجه افت ظرفیت رشد اقتصاد جهانی نگران است. از طرفی بانک جهانی نگران است که مبادا بدهی‌هایی که دولت‌ها و شرکت‌ها در مسیر مقابله با همه‌گیری کرونا برای خود ایجاد کرده‌اند، به رشد اقتصاد جهانی در آینده آسیب وارد کند.

یک دلیل دیگر نیز برای اثبات اینکه اعداد و ارقام گفته شده خسارات اقتصادی همه‌گیری کرونا را کمتر از حد واقعی آن برآورد می‌کنند، وجود دارد. اگر همه‌گیری کرونا هرگز اتفاق نیفتاده بود، تولید ناخالص داخلی جهان نه‌تنها بالاتر می‌بود، بلکه از لحاظ کالاها و خدمات تولیدی نیز تفاوت می‌کرد. کشورهای جهان می‌توانستند به جای تولید ماسک، کیت‌ها تست کرونا،‌ واکسن‌ها، تماس‌های تلفنی از طریق «زوم» و تحویل بسته‌ها، اقلام و خدمات دیگری تولید کنند.

از آنجا که همه‌گیری کرونا خسارات بهداشتی و اجتماعی سنگینی بر جای گذاشته است، تخصیص منابع گسترده برای مقابله با آن کاملاً قابل توجیه است و تلاش‌های انجام گرفته برای مهار ویروس کرونا از ارزش اقتصادی بالایی برخوردار هستند.

اما اگر ویروس کرونا هرگز در جهان پخش نشده بود، ضرورتی برای تلاش‌های کنونی در راستای مهار این ویروس ضرورتی وجود نداشت؛ در واقع این تلاش‌های گسترده، هزینه‌ای هستند که جهان می‌توانست با آن مواجه نشود.