گردشگری سلامت ظرفیتی آماده و پر بازده اسیر سیاست های ناهماهنگ

 

گردشگری سلامت ظرفیتی آماده و پر بازده اسیر سیاست های ناهماهنگ

 

 

گردشگری سلامت شاخه ای از گردشگری است که به منظور ارائه خدمات درمانی در حوزه ای جذاب و توریستی، تحت نظارت پزشکان و بیمارستان ها و مراکز درمانی انجام می شود. کشور ما با داشتن مزیت های فراوان همچون کیفیت بالای خدمات سلامت، پزشکان حرفه ای و جاذبه های طبیعی درمانی می تواند با استفاده از این مزایای بالقوه قطب گردشگری سلامت در منطقه باشد. بویژه آن که گردشگران بسیاری از میان مسلمانان عرب و کشورهای همجوار پاکستان، افغانستان و آسیای مرکزی و قفقاز به صورت گروهی به ایران رفت و آمد دارند اما به نظر می رسد نه تنها این ظرفیت ها به خوبی مورد استفاده قرار نمی گیرد، بلکه همین میزان دست آوردها نیز در خطر از بین رفتن است. برای آشنایی بیشتر با ظرفیت ها و چالش های فراروی صنعت گردشگری سلامت، گفتگویی با تنی چند از کارشناسان و دست اندرکاران این بخش داشته ایم که با هم می خوانیم:

اولويت بازاريابي و برند سازي برای گردشگری سلامت

بهروز مهين جعفرآبادي کارشناس گردشگری سلامت و مسئول دفتر کارآفرینی و اشتغال دانشگاه علوم پزشکی مشهد در پاسخ این سوال، که با توجه به ظرفیت های فراوان استان، چرا گردشگری سلامت به نحو مطلوبی سازمان نیافته است، گفت: استان خراسان رضوي داراي مزيت هاي رقابتي فراواني نسبت به ساير استان ها و شهر هاي کشور در حوزه گردشگري سلامت مي باشد حتي بسياري از اين مزيت ها انحصاري و غير قابل رقابت هستند. اين که چرا علي رغم اين مسئله هنوز به جايگاه اصلي در حوزه گردشگري سلامت نرسيده ايم، دلائل متعددي دارد که مي توان به موارد ذيل اشاره نمود. اولين مورد اين که بحث گردشگري سلامت از نظر ساماندهي و نظم بخشي در کشور مقوله جديدي است، حتي اولين دستورالعمل ساماندهي مجوز ها به شکل سيستماتيک و کشوري در آذر ماه سال 1393 تصويب و ابلاغ گرديد . لذا هنوز بخش خصوصي و دولتي ما در حال ايجاد زير ساخت هاي لازم در اين خصوص است.

دومين مسئله لزوم توجه و ايجاد همگرايي مابين کليه صاحبان فرآيند در گردشگري سلامت اعم از خصوصي و دولتي است. در حال حاضر اين همگرايي به شکل مطلوبي نيست و در بسياري از مواقع اين مسئله مي تواند به عملکرد جزيره اي تبديل شود . اگر چه دانشگاه علوم پزشکي مشهد با توجه به برنامه عملياتي تدوين شده براي حل اين مهم در سال 1395 برنامه ريزي خاصي را تنظيم نموده است.

سومين مورد عدم انجام تبليغات و بازار يابي صحيح و علمي و شناساندن اين مزيت ها به کشور هاي هدف به شکل سيستماتيک و علمي است. در اين خصوص شايد بخش خصوصي ما مي بايستي در اولويت قرار دادن برنامه هاي بازاريابي و برند سازي را در دستور کار خود قرار دهد.

 

فعالیت دلالان و واسطه ها عامل دلسردی و بلا تکلیفی سرمایه گذاران

دکتر قدسی نیا در پاسخ سوال ما پیرامون مشکلات ناشی از حضور واسطه ها و افراد غیر متخصص در این حوزه گفت: بی توجهی و عدم سامان دهی به عملکرد واسطه ها و دلالان حوزه سلامت، همان بلایی را بر سر این صنعت خواهد آورد که در گذشته با بی کفایتی مسئولین وقت و عدم نهادینه کردن امور تجارت و بازرگانی در منطقه آسیای میانه و افغانستان متاسفانه شاهد آن بودیم و بازار را به طور کامل از دست داده ایم. ایجاد بازار ناپایدار، ارائه خدمات ناقص درمانی به گردشگران سلامت، فقدان دانش تخصصی در امور درمان و گردشگری، نارضایتی گردشگران سلامت با تحمل هزینه های گزاف و غیر مصوب، عدم رعایت فرآیند پذیرش قانونی گردشگران سلامت و ….. از جمله مواردیست که می بایست برای آن چاره ای اندیشید.

وی خاطر نشان ساخت: به نظر بنده با توجه به نامگذاری سال جاری به نام اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل می بایست از حوزه سخنرانی و سمینار و … پا را فراتر گذاشت و واحدها و سازمان های مسئول با تشکیل اتاق فکر از جهات مختلف به این صنعت نگاه کرده و حجم بالایارزآوری آن را در راستای عملیاتی نمودن اقتصاد مقاوتی محقق نمایند. متاسفانه شاهدیم با اختلاف نظرهای بسیار بین سازمان های متولی صنعت گردشگری و بهداشت و درمان، عرصه برای فعالیت غیر قانونی دلالان و واسطه ها فراهم گشته و علاقه مندان و سرمایه گذاران بلاتکلیف و دلسرد شده اند، و این همان آرزوی سایر کشورهای منطقه است تا با ناکارامد جلوه دادن جمهوری اسلامی ایران سهم بازار خود را افزایش داده که متاسفانه تا کنون موفق هم بوده اند.

 

عدم سازماندهی، هدایت و نظارت مخرب اقتصاد سالم و رقابتی

دکتر شجاعی در همین زمینه افزود مشکل اصلی عدم هماهنگی نهادها و بخش های مختلف اعم از دولتی و خصوصی می باشد . کار تجاری مسیر خود را اعم ازدرست یا نادرست مانند سیلاب پیدا می کند این هنر مدیریتی است که این امور را سازماندهی، هدایت و نظارت کند و گرنه مانند سیلاب هدایت نشده مخرب اقتصاد سالم و رقابت سازنده می گردد.

 

حذف شرکت های توانمند عرصه گردشگری سلامت فاقد مجوز بند ب با دستورالعمل جدید

جعفر آبادی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: که در سال هاي قبل به علت خلاء موجود در قوانين و دستورالعمل هاي کشوري در حوزه گردشگري سلامت و با توجه به نياز استان ( بنا به وجود همان مزيت هاي رقابتي) و مراجعه بيماران از ساير کشورها مسئولين محترم استان در يک رويکرد هماهنگ و شايسته نسبت به تهيه و تصويب بسته گردشگري سلامت اقدام کردند، با ابلاغ شيوه نامه کشوري در آذر ماه 1393 که دستورالعمل و نقشه راه ساماندهي گردشگري سلامت تلقی شد انصافا عمل به همين بسته توانست جايگاه استان خراسان رضوي را به عنوان يک استان پيشرو در گردشگري سلامت حفظ و ارتقاء ببخشد. اما بعد از تشکيل شوراي راهبري گردشگري سلامت کشور متشکل از چهار دستگاه ميراث فرهنگي،صنايع دستي و گردشگري کشور به عنوان (دبير شورا)، وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکي،وزارت امور خارجه و سازمان نظام پزشکي کشور و ابلاغ دستورالعمل هاي کشوري، بسته گردشگري سلامت استان غير قابل اجرا و استناد گرديد لذا در حال حاضر مي بايستي امور صدور مجوز ها با توجه به شيوه نامه توسط دفاتر خدمات مسافرتي و جهانگردي داراي مجوز بند ب از طريق اداره کل ميراث فرهنگي،صنايع دستي و گردشگري استان پي گيري شده و سپس برای اخذ تاييد يه پزشک مسئول فني سلامت به دانشگاه علوم پزشکي مشهد ارجاع گردد.

جعفر آبادی در پاسخ به این پرسش که آیا مقرررات جدید که تنها آژانس های گردشگری دارای مجور بند را که تجربه ای در سازماندهی امور درمانی ندارند ملاک قرار داده است مشکل ایجاد نمی کند، افزود: با بیان این که در خصوص صدور مجوز ها آنچه که اکنون در کشور مصوب و اجرايي است مغايرتي با بسته گردشگري سلامت استان که در سابق اجرا مي گرديد ندارد در واقع اگر چه شرکت هاي خدمات مسافرتي و گردشگري داراي مجوز بند ب مي توانند درخواست صدور مجوز کنند ولي با توجه به دستورالعمل مي بايستي قبل از صدور نسبت به معرفي پزشک مسئول فني درماني و اخذ تاييديه از دانشگاه هاي علوم پزشکي استان محل استقرار اقدام کنند. پزشک مسئول فني شرکت تا زمان مسئوليت زير نظر دانشگاه علوم پزشکي مبادرت به ارائه خدمت مي کند و با توجه به پروانه صادر شده عملکرد ايشان مورد نظارت قرار خواهد گرفت . لذا در صورت عمل به اين شيوه هم مشکلي در ارائه خدمت به شکل صحيح ايجاد نمي گردد. تنها مشکل ايجاد شده به اين شکل، حذف شرکت هاي توانمند در عرصه گردشگري سلامت است که مجوز بند ب را ندارند.

 

تاپیر پذیری شدید گردشگری سلامت از تنش های سیاسی اخیر

دکتر بهزاد روحی قدسی نیا مدیرعامل و عضو هیات مدیره شرکت تعاونی خدمات بهداشتی درمانی سبز درمان و عضو هیات مدیره شرکت گردشگری سلامت پادنا، در ادامه پیرامون تاثیر تحولات سیاسی بین ایران و عربستان بر گردشگری استان گفت: متاسفانه تحولات سیاسی منطقه و به خصوص روابط بین ایران و عربستان در ماه های اخیر تاثیر بسیار زیادی در روند مسافرت گردشگران مذهبی و سلامت گذاشته است آن طور که در ماه های اول با توجه به لغو مراودات سیاسی و لغو پروازهای طرفین، تعداد مسافرین ورودی از سعودی و بحرین به صفر رسید . البته با برقراری پروازهای هواپیمایی امارات و وجود پروازهای هواپیمایی قطر بخشی از مسافرین علاقه مند از آن طریق این شرکت های هواپیمایی اقدام به سفر به ایران و به خصوص مشهد می نمایند.

 

سنگ اندازی عامدانه درپی حرکت جاهلانه

دکتر عباس شجاعی رئیس هیأت مدیره و مدیر عامل شرکت توسعه گردشگری سلامت لیان کاوان و عضو انجمن توسعه گردشگری سلامت ایران نیز در ادامه افزود: حرکت جاهلانه حمله به سفارت و کنسولگری عربستان همچنان که مقام معظم رهبری نیز آن را محکوم فرمودند بهانه ای به دست دشمنان جمهوری اسلامی ایران داد که به وجاهت بین المللی ما سنگ اندازی نمایند و قطعا آسیب های به صنعت گردشگری مشهد در زمینه های مختلف از من جمله گردشگری سلامت داشته است.

 

گردشگري سلامت يکي از راه هاي جذب سرمايه و ايجاد اشتغال

جعفرآبادی پیرامون چشم انداز آینده گردشگری سلامت افزود: به نظر من گردشگري سلامت در آينده مي تواند به يکي از راه هاي جذب سرمايه و ايجاد اشتغال تبديل شود به خصوص با توجه به نيازي که در سطح منطقه موجود است و مزيت هاي رقابتي و ويژه اي که کشور عزيزمان ايران آنها را دارا مي باشد. اين مسئله در سالي که به نام اقتصاد مقاومتي،اقدام و عمل نامگذاري شده نيازمند توجه و اهتمام جدي براي رسيدن به جايگاهي را خواهد داشت که درخورشان و توانمندي سيستم درمان و سيستم گردشگري کشور باشد.

 

گردشگری سلامت در حالت اورژانس

دکتر شجاعی نیز پیرامون آینده گردشگری سلامت گفت: با وضعیت موجود و رقابت مخرب و شارلاتانیسم دلالی، باقیمانده صنعت گردشگری سلامت استان در معرض خطر جدی است و نظیر از دست دادن بازارهای آسیای میانه ما نیز در خطر از دست دادن این صنعت درآمدزای ملی هستیم . به تعبیر ما پزشکان اعلام کد 99 اورژانسی برای این صنعت آسیب پذیر است که نیاز به اقدام عاجل دارد .

 

وضعیت موجود نوید خوبی برای گردشگری سلامت نیست

دکتر قدسی نیا با بیان این که وضعیت موجود نوید خوبی برای این صنعت نیست، افزود: کمیته گردشگری سلامت تشکیل شده از ارکان نظام و متولیان صنعت توریسم و درمان به این امر به عنوان وظیفه و حکم شرعی نگاه کند و از این بستر بسیار ارزشمندی که همجواری ما با مرقد مطهر حضرت ثامن الحجج (ع) برایمان فراهم نموده است بیشترین بهره را گیرد تا این قطب گردشگری سلامت در ایران و منطقه را به آسانی و فقط به دلیل عدم مدیریت صحیح از دست ندهیم.

 

لزوم حضور نمایندگان بخش خصوصی در مراکز تصمیم گیری

دکتر شجاعی در ادامه پیرامون مهمترین موانع و مشکلات فراروی حوزه گردشگری سلامت افزود: بزرگترین مشکل فقدان تعریف شده جایگاه بخش خصوصی در استان می باشد . مقام معظم رهبری موضوع اقتصاد خاصه اقتصاد مقاومتی تاکید بر استفاده و برنامه ریزی از ظرفیت های بخش خصوصی داشته اند . ولی متاسفانه رویکرد اجرایی استان چیز دیگری است. در دوره دولت قبل بدون دلیل مستقیم نماینده بخش خصوصی گردشگری سلامت از کمیسیون گردشگری استان حذف و هنوز هم این تصمیم پا برجاست و بخش خصوصی جایگاهی ندارد. چگونه انتظار دارید در یک جمع کاملا دولتی با نگرش و بینش خاص خروجی موثر و کاربردی برای مجری اصلی کار که بخش خصوصی است داشته باشد .

این بهم ریختگی و صدور پروانه های بی ضابطه در این چند ساله اخیر حاصل این تفکر بوده که نه تنها مشکل گردشگری سلامت استان راحل نکرده بلکه با مشروعیت دادن به بعضی فعالیت ها زمینه بهم ریختگی موجود را فراهم آورده است . راهکار نهایی کاملا مشخص است . نمایندگان بخش خصوصی در صنعت گردشگری سلامت سازمان نظام پزشکی به عنوان نماینده گروه پزشکی، اتاق بازرگانی به عنوان نماینده بخش خصوصی در زمینه های مختلف گردشگری باید در هسته اجرایی و هماهنگی استانی حضور فعال و موثر داشته و امور اجرایی و عملیاتی استان توسط نهادهای ذیربط دولتی با نظارت و ارزیابی مداوم به نمایندگان قانونی بخش خصوصی واگذار شود.

 

لزوم راه اندازی دپارتمان بین المللی بیماران IPD در مراکز درمانی

دکتر قدسی نیا با اشاره به سخنان خود در خصوص مشکلات و موانع اصلی، افزود: فقط آنچه که در پایان بدان اشاره می نمایم در حوزه درمان است که به نظر اینجانب راه اندازی دپارتمان بین المللی بیماران IPD در مراکز درمانی ذیصلاح که قصد فعالیت در زمینه گردشگری سلامت را دارند بسیار لازم و حیاتی می باشد و بلوغ اجتماعی یک جامعه زمانی رخ می دهد که هر نفر در مقام شهروندی خود وظیفه و کار محول شده را به نحو احسن و در بالاترین سطح توان خود انجام دهد، چه آن فرد یک کارگر ساده و چه یک پزشک متخصص و یا یک فعال اقتصادی در زمینه گردشگری باشد . امیدوارم در رسیدن به این مهم شرایط به گونه ای مدون و با ثبات باشد که پزشکان و همکاران گرانقدرم نيز همانند سایر حرف مرتبط به صنعت گردشگری سلامت وقت خود را معطوف بالا بردن کیفیت درمان بیماران نمايند و ان شاالله توفیق جمعی حاصل گردد.

 

لزوم ساماندهي فوري وضعيت شرکت هاي فعال در گردشگري سلامت

جعفرآبادی نیز در در پایان افزود: از مشکلات گردشگری سلامت مي توان مواردي همچون نياز به همگرايي بيشتر در سطح دستگاه هاي اجرايي و بخش خصوصي، ساماندهي فوري وضعيت شرکت هاي فعال در گردشگري سلامت، انجام بازاريابي و تبليغات منسجم و شناساندن توانمندي هاي استان به جامعه هدف، نياز به حضور بيشتر در سطح بين المللي و ارتقاء جايگاه خدمات درماني و گردشگري به استاندارد هاي جهاني را نام برد.

شایان ذکر است در خصوص دیدگاه های سازمان میراث فرهنگی خراسان رضوی نیز با مسئولین ذیربط در این رابطه مذاکره شده و قرار بود که پاسخ سوالات این گزارش را ارسال کنند که متاسفانه تا لحظه درج این گزارش علی رغم پی گیری مطلبی به دست ما نرسید.

 

منبع: ماهنامه اقتصاد آسیا - حسین کوه زاد