خراسان رضوی بزرگ ترین قطب توریسم مذهبی ایران با مراکز متنوع گردشگری

خراسان رضوی بزرگ ترین قطب توریسم مذهبی ایران با مراکز متنوع گردشگری

 

استان خراسان رضوی بزرگ ترین قطب توریسم مذهبی جمهوری اسلامی ایران است که بناها مهم ترین چشم انداز معماری این منطقه را تشکیل می دهند.

مجموعه آرامگاهی آن  بناهايی هستند كه طی ساليان طولانی بر روی مدفن و مزار شخصيت‌های مذهبی و محبوب شكل گرفته‌اند و معمولاً شامل بنای حرم، ‌مساجد، مدارس،‌ كتاب خانه‌ها، كاروان سراها، آب انبارها، خانقاه‌ها و فضاهايی از اين قبيل می شوند.

گسترش چنين مجموعه‌هايی، با گسترش مذهب، اعتبار و احترام صاحب مدفن و ارزش هنری و معماری بناهای ساخته شده ارتباط مستقیمی دارد.

مجموعه ی آستان قدس رضوی

برخی از مجموعه‌های آرامگاهی (مانند آستان قدس رضوی) در شكل گيری و پيدايش شهرها، نقش اساسی و مهمی ايفا كرده‌اند و به مركز فعاليت‌های مختلف مذهبی، سياسی،‌ اقتصادی و غيره تبديل شده‌اند.

مجموعه ی آستان قدس رضوی یکی از با شکوه ترین بناهای آرامگاهی سراسر جهان اسلام است که وجود مبارک حضرت امام رضا(ع) را در برگرفته و سبب شده استان خراسان رضوی به بزرگ ترین قطب توریسم مذهبی ایران تبدیل شود.

مجموعه ی آستان قدس رضوی که خود به تنهایی جاذبه ی معماری کم نظیری به شمار می رود، همراه با سایر بناها و آثار معماری این سرزمین؛ سبب شده اند که استان خراسان رضوی علاوه بر جاذبه های معنوی از نظر جاذبه های معماری و تاریخی نیز دارای اهمیت زیادی باشد.

صحن‌های مجموعه ی آستان قدس رضوی دارای پنج صحن؛ عتيق(انقلاب)، جديد(آزادی)، امام خمينی (موزه)، جمهوری اسلامی و قدس است كه دو صحن آخری نوساز هستند.

هر یک از صحن های مجموعه ی مقدس آستان قدس رضوی شاهکارهایی از معماران مختلف ایرانی را به نمایش می گذارند.

از جمله آثار ارزشمند داخل حرم رضوی، سه محراب با شكوه مربوط به قرن های هفتم هجری است كه بر روی دو محراب، ‌كتيبه‌هايی به خط كوفی و بر سومی، كتيبه‌هايی به خط كوفی و ثلث و به رنگ لاجوردی بر زمينه سفيد، مشتمل بر آيات و احاديث نوشته شده است.

درب های سه گانه حرم مطهر نيز از آثار با ارزش هنری به شمار می‌آيند.

صندوق و ضريح مرقد كنونی، مربوط به دوره ی قاجار و بعد از آن است.

صحن های حرم رضوی هر یک در دوره ای تاریخی ساخته شده اند و معماری هر یک از صحن ها؛ گویای روند معماری زمانه ی خود است.

مسجد زیبا، تاریخی و مشهور گوهرشاد در جنوب حرم مطهر رضوی قرار گرفته و به سبب دارا بودن انواع تزیینان چشم گیر و غنی، از دیدنی ترین مسجد های منطقه به شمار می آید.

آرامگاه فردوسی

آرامگاه فردوسی شاعر بزرگ پارسی در سرزمین توس زيارتگاه مشتاقان ادبی است و شهر توس، شهرت و معروفيت خود را مديون آثار و شخصيت شامخ این شاعر ارجمند است.

شهر توس که به نظر می سد در اواخر دوره ساسانيان، ساخته شده و زندان و گنبد هارونیه را در بر گرفته یکی دیگر از دیدنی ترین مناطق استان خراسان رضوی به شمار می آید.

بنای کاخ خورشید در مشهد مقدس و در وسط باغ بزرگی قرار گرفته که از آثار دوره ی نادر شاه افشار است و امروزه به مکانی برای بازدید همه ی مردم تبدیل شده است.

بناهای تاریخی و معماری متعددی در مناطق مختلف استان خراسان رضوی پراکنده شده اند؛ ولی مهم ترین و بیش ترین این بناها در شهرستان مشهد قرار گرفته اند.

کلات نادری

مجموعه ی کلات نادری مانند دره‌ای است كه توسط دو رشته كوه مرتفع محاصره شده و آثار باستانی آن به دوره ی نادرشاه افشار تعلق دارند. کلات نادر یکی از جاذبه های زمین شناسی بسیار زیبا در استان خراسان ( حوالی مشهد ) می باشد که از نظر ساختاری متعلق به زون کپه داغ – هزار مسجد است .

این مجموعه که به صورت یک قلعه طبیعی می باشد ، از نمونه ناودیسهای ارتقا یافته در واحد کپه داغ است . در این قلمرو سنگهای آهکی به صورت دیواره های قائم و تیغه هايي با یالهای تیز نمایان شده است بطوریکه این پدیده پیرامون شهر زیبای کلات به همراه کاخ خورشید نادر شاه افشار را مانند قلعه ای محصور کرده است و به صورت حصاری با ارتفاع زیاد دورادور شهر را فرا گرفته است .

به عبارت علمی تر حصار کلات یک ناودیس مرکب معلق است و به دلیل عمل فرسایشی رودخانه جریان یافته در وسط این ناودیس کف آن عمیقا گود شده و به شکل یک قلعه طبیعی در آمده است . سازند کلات با سن ماستریشین و جنس آهک همان دیواره های بلند این حصار زیباست .

تنها راه ورودی و خروجی به این قلعه طبیعی مسیر دره رودخانه مذکور می باشد که در یک نقطه این دیواره عظیم را بریده و گذرگاهی برای ورود به این مجموعه فراهم آورده است .

دیواره های بلند این قلعه طبیعی و غیر قابل نفوذ بودن آن سبب شد تا نادر شاه افشار با استفاده از این موقعیت شهري در داخل این ناودیس بنا کند و پایتخت خود را آنجا قرار دهد .

باقیمانده های کاخ خورشید و برجهاي نادر شاه در دو طرف دره ورودی به کلات به همراه کتیبه آن از جمله آثار باستانی این محدوده زیبا می باشد .

 كتيبه ی نادری واقع در خارج از قلعه ی نادری (دربند نفتی) به زبان تركی و به خط نستعليق در بدنه ی كوه قرار گرفته؛ دروازه ی ورودی، دروازه ی دهچه، دروازه ی چوب بست، دروازه ی گشتانه، دروازه ی نفتی، دربند ارغون شاه، همراه با عمارت خورشيد و تخت دختر مجموعه بناهایی هستند که بر روی تپه‌ای، به امر نادرشاه ساخته شده و اكنون آثار پراكنده ای از آن ها به جای مانده که برای گردشگران جذاب و دیدنی هستد.

برخی دیگر از جاذبه های تاریخی

درفاصله ی 6 كيلومتری شهر قاين و در دامنه كوه معروف به ابوذر، آرامگاه بوذرجمهر؛ شاعر و اديب بزرگوار زمان سلطان محمود غزنوی قرار گرفته که بسيار زيبا و دلگشا بوده و از قدمتی ديرينه برخوردار است.

آتشكده بازه هور در روستای رباط سفيد تربت حيدريه واقع شده و از بناهای باستانی این منطقه به شمار می رود.

مسجد جامع رشتخوار در تربت حیدریه، مسجد مولانا در تربت جام، مسجد كوشک درقاین، مسجد جامع سنگان در خواف از دیگر بناهای تاریخی و قدیمی استان خراسان رضوی به شمار می روند.

مدرسه های زیادی نیز در کنار مسجد های متعدد استان خراسان رضوی بنا شده اند که برخی از آن ها از جمله مدرسه های دومناره گلشن، ميرزا جعفر و مدرسه نواب و مدرسه های سبزوار از ارزش های خاص معماری و تاریخی برخوردار هستند.

تپه های باستانی که برخی از باستان شناسان اکتشافات مهمی روی آن ها انجام داده اند، پل های تاریخی که در دوره های مختلف ساخته شده اند، سدهای قدیمی که برخی از آن ها هنوز مورد استفاده قرار می گیرند و بازمانده های شهرهای قدیمی بخش دیگری از جاذبه های گردشگری تاریخی و معماری استان خراسان رضوی ررا تشکیل می دهند.

موزه و جاذبه های زمین شناسی نواحی مشهد  

 گنجینه صدف آستان قدس رضوی

موزه صدف و موجودات دريايي در طبقه اول ساختمان مرکزی موزه ها با وسعتی حدود 457 متر مربع در تاریخ 8 تیر ماه 1378 همزمان با میلاد مسعود پیامبر اکرم و امام جعفر صادق (ع) افتتاح گرديد . در حال حاظر در 11 ویترین آن حدود 500 قطعه صدف ، حلزون و موجودات دریایی در گونه های مختلف به نمایش در آمده است .

برخی از مهمترین گونه های این صدفها به شرح زیر می باشند :

صدفها یا دو کفه اي ها

این موجودات 30000 گونه اند و پس از حلزونها بزرگترین رده از شاخه نرمتنان می باشند که از این تعداد یک سوم در آبهای شیرین و بقیه در آب دریاها زندگی می کنند . این جانوران فاقد سر و دندان هستند و تغذیه آنان از جانوران کوچک میکروسکوپی است که در آب دریا موجودند .کفه ها در این جانوران در پشت با رشته ای انعطاف پذیر به یکدیگر متصلند . بعلاوه یک یا دو ماهیچه در درون کفه ها وجود دارد که وظیفه باز و بسته شدن کفه ها را به عهده دارند .

ابعاد برخی از این صدفها به حدی بزرگ است که به زحمت در پشت ویترین جا شده اند . بطوریکه بعد بعضی  از آنها به بیش از یک کمتر می رسد .

حلزونها یا گاستروپودها

جانورانی نرم تن و دارای پوسته ای یکنواخت و پیچ خورده هستند . در حدود 95000 گونه از این نرم تنان وجود دارند که نیمی در دریاها و بقیه در خشکی یا در آبهای شیرین به سر می برند .عمر اکثر آنها 6 -5 سال است ، اما برخی از آنها تا 30 سال عمر می کنند . این جانوران گوشتخوار یا علفخوار و حتی انگل خوار هستند

دیگر جانوران دریایی موجود در گنجینه

از سایر موجودات تاکسی درمي شده در این مجموعه می توان به انواع ماهی های بادکنکی ، دندان اره ماهی و ... اشاره کرد

ماهی مومیایی شده شیطان دریا

این ماهی از خانواده ماهیان سیراتیده بوده که در زبان یونانی به معنای شاخدار است . این ماهی در عمق آبها زندگی کرده و جنس مونث آن دارای بدنی کشیده و فشرده و دهانی تقریبا عمودی با دندانهای متوسط می باشد . طول این ماهی به 140 سانتی متر می رسد اما مذکر آن ریزاندام و کوچک به طول 16 سانتی متر است که بطور انگلی در حفره آبشش یا بدن یا سر جنس مونث خود را می چسباند .

این نوع ماهی کیفیت غذایی یا تجاری ندارد و تقریبا در بیشتر مناطق اقیانوس اطلس ، آرام ، هند و دریاهای جنوبی یافت می شود

این موزه واقع در مجموعه موزه های حرم آستان قدس رضوی و در جوار صحن آزادی می باشد . لازم به ذکر است که از ساعت 8 صبح همه روزه آماده پذیرش از بازدید کنندگان و زائران گرامی می باشد . 

خواجه مراد

زمینهای خواجه مراد در جنوب مشهد ، ادامه همان گرانيت هاي مشهد است که به دلیل سختی بسیار زیاد و مقاومت در برابر عوامل فرسایشی به صورت قلل کم و بیش مرتفع در سطح زمین نمود کرده اند

در بالای این ارتفاعات آرامگاه خواجه مراد یکی از یاران امام رضا ( ع ) قرار دارد . که به واسطه این مکان زیارتی فروشگاهها و مغازه های زیادی در ارتفاع با حرکت به سمت قله پدید آمده اند و این مکان زیارتی با وجود کوههای جالب و مغازه های متعدد برای کوهنوردان به نوعی تبدیل به یک مکان سیاحتی نیز شده است .

جدای از جذابیتهای صخره ها و کوههای بوجود آمده ، این مکان از نظر کانی شناسی بسیار غنی بوده و برخی از کاني هاي کمیاب در آنجا یافت می شود

به عنوان مثال مسکویت پرمانند یکی از این کانیهاست که در شرایط تشکیل مواد آذرین در توده های گرانیتی این پهنه یافت می شود . ضمن اینکه بلورهای زیبا و کشیده تورمالین نیز در این مکان به وفور به چشم می خورد .

برای رفتن به این مکان جالب از مسیر فرعی جاده بهشت رضای مشهد یک انشعاب به سمت دست راست جاده جدا می شود که با قرار گرفتن در این مسیر به سمت این کوههای زیبا حرکت می کنید .

غارهای نواحی اطراف مشهد :

غار مغان

در 40 كيلومتري جنوب مشهد قرار دارد. براي رسيدن به اين غار بايد از جاده كوهستاني پرپيچ و خمي كه از منطقه سيدي در جنوب مشهد و كوه خلج شروع مي شود ، ‌عبور كرد و پس از گذشتن از روستاهاي بسيار ديدني منطقه مانند بلاندر، اردمهن و خان رود به مغان رسيد. غار در جنوب قريه قرار دارد و داراي دو دهانه است. ارتفاع غار از سطح دريا 2910 متر است. غار داراي شيبي به سمت پايين بوده و ستون هاي آهكي استالاگتيت و استالاگميت فراوان و بزرگي دارد. درون غار چشمه ها و چاه ها و راهروهاي متعددي وجود دارد كه در صورت عدم علامتگذاري  و طناب كشي به گم شدن حتمي بازديد كنندگان مي انجامد. درون غار به وسيله چاه ها به سه طبقه تقسيم شده است.

ارتفاع بعضي از چاه ها تا 25 متر است. غار مغان متعلق به دوران دوم زمين شناسي است و قدمت آن از البرز و دماوند بيشتر است. كف مرمرين غار مغان متعلق به دوران دوم زمين شناسي  می باشد . كف مرمرين غار در اغلب جاها مرطوب و لغزنده مي باشد.

در این غار نمونه های سنگی بسیار تیپیک از بلورهای آراگونیت و کربنات کلسیوم را نیز می توان رویت کرد .

غار مزدوران

غار مزدوران در 95 كيلومتري جاده مشهد – سرخس و در 3 كيلومتري مزدوران واقع است. دهانه غار در ميان تخته سنگي رو به مشرق قرار دارد. عرض ورودي آن 2 متر و ارتفاع آن 5/2 متر است. اين غار كه از نظر وسعت ، غار بزرگي محسوب مي شود ، داراي 100 متر طول و 50 متر عرض و 20 متر ارتفاع است. ستون هاي استالاگميت متنوع اما در تعداد كم در اين غار يافت مي شود. درون غار خشك است و براي تهيه آب بايد از چشمه بزرگي كه در نزديكي غار وجود دارد، استفاده كرد. در نزديكي مزدوران چشمه هاي آب گرم معدني نيز وجود دارد. اين غار كه قدمت آن را تا هزارة‌ دوم پيش از ميلاد تخمين مي زنند در ارتفاعات چاهك و شورلق واقع شده است.

غار بزنگان

در شش كيلومتري جنوب غربي دهكده بزنگان واقع شده و قدمت آن به پيش از ميلاد بر مي گردد . غار بزنگان آهكي بوده و داراي ستون هاي استالاگتيت و استالاگميت مي باشد. كف غار خاكي و صاف و دهانه آن رو به شمال قرار دارد و در داخل آن نيز آب آشاميدني وجود دارد.

غار هندل آباد

اين غار در بخش تبادكان مشهد در 45 كيلومتري مشهد واقع شده و در فاصله كوتاهي از روستاي هندل آباد قرار دارد. دهانه غار به سمت جنوب و مربع شكل است. آب چشمه درون غار نزد مردم جنبه شفابخشي پيدا كرده و اعتقاد دارند كه ابله گوسفندان را درمان مي كند. درون غار ستون هاي آهكي استالاگتيت و استالاگميت وجود دارد . طول غار 90 متر است .

دریاچه ها ، چشمه ها و آبشارهای طبیعی اطراف مشهد

دریاچه بزنگان :

این دریاچه در 130 کیلومتری جاده مشهد – سرخس و در جنوب رشته کوههای هزار مسجد قرار دارد.  مساحت آن در حدود 80 هکتار و حداکثر عمق آن 12 متر است .

آب آن شیرین و از بارندگی ها و چشمه های کوچک تامین می گردد .

چشمه سبز :

چشمه سبز كه در حدود 20 كيلومتري روستاي بزرگ گلمكان مشهد واقع است، در سر راه مشهد به قوچان و در يكي از بلندترين نقاط رشته كوه بينالود قرار دارد.

اين چشمه با طول و عرض بسيار زياد و آب فراوان از قديم زيبا و بحث انگيز بوده است. اين چشمه كه در اطراف به وسيله ديواره هاي كوهستاني احاطه شده است  ‌درياچه اي را تشكيل مي دهد. يكي از چشمه هاي متعدد اين محل به نام چشمه اشتها معروف است . اهميت چشمه سبز در هواي مناسب و آب مطلوب آن است . طبيعت زيباي منطقه، اشتهار فراواني براي اين درياچه كوچك به همراه آورده است.

چشمه گراب

در سمت جنوبي و در فاصله 49 كيلومتري مشهد در جاده مشهد – نيشابور واقع شده است.  چشمه گراب داراي چندين چشمه با فاصله حدود 500 متر از يكديگر مي باشد كه همگي داراي دهانه هاي مخروطي و ارتفاعي در حدود 30 متر از سطح زمين مي باشند. اين چشمه ها كه بر روي تپه هاي مخروطي شكل جريان دارند، داراي آب معدني با خواص درماني فراوان مي باشند. املاح كلر و سولفات در اين آب فراوان است. آب چشمه مفید است و به دفع مواد زايد بدن كمك مي كند. از خواص درماني آن كمك به بهبود، بيماري هاي مفصلي ، ازدياد ترشحات بزاق ،‌صفرا. معده و لوزالمعده است. آب اين چشمه ها عموما در درمان بيماري هاي مفصلي اثر بخش است .

چشمه شاهان گرماب

اين چشمه در 72 كيلومتري مشهد و در نقطه اي كوهستاني واقع است و داراي آب معدني فراوان با 45 درجه سانتي گراد حرارت مي باشد. بناي استخر و دوازده شاه نشين رختكن آن به شاه سليمان صفوي منسوب است. آب چشمه خواص درماني فراواني است از جمله :‌ بهبود و التيام عفونت هاي پوستي ،‌ زخم هاي مزمن، واريس ، ‌رماتيسم ، آرتريت ، آرتروز و كوفتگي و دردهاي عصبي ازجمله اين خواص است . نوشيدن آب چشمه تا ميزان يك ليتر در روز و در سه نوبت نيز توصيه شده است. شاهان گرماب در جاده مشهد – سرخس واقع است،‌راه ديگر آن جاده مشهد تربت جام است كه با گذشتن از فريمان به سمت شمال منشعب مي شود.

چشمه گيلاس

در جلگه سر سبز توس قرار دارد و فاصله آن تا مشهد 48 كيلومتر است . چشمه گيلاس كه با نام چشمه گلسب در متون تاريخي از آن ياد مي شود، ‌به علت واقع شدن در شرايط خاص جغرافيايي هميشه داراي آب است، اين چشمه در محل اختلاف سطح دو جلگه توس و مشهد و وضع خاص ارتفاعات نزديك آن (وه عمارت) از مخزن آب فراواني در شمال چشمه بهره مند مي شود. عمق چشمه 4 تا 5 متر و ارتفاع آن از سطح دريا 1010 متر است

آبشار اخلمد

اين آبشار در 2 كيلومتري روستاي قديمي اخلمد جريان دارد. به علت ارتقاع زياد و بارندگي فراوان، اين آبشار در ماه هاي ابتداي هر سال داراي بيشترين مقدار آب و زيبايي فريبنده اي مي شود. از آنجا كه جنس سنگ هاي تشكيل دهنده كوه هاي اخلمد آهكي است بر اثر نفوذ آب داراي حفره ها و شكاف هاي مدور و نسبتا عميقي مي باشد. زمين و رسوبات اين منطقه به دليل پيدايش فسيل هاي نسبتا عميقي مي باشد.  زمين و رسوبات اين منطقه به دليل پيدايش فسيل هاي آمونيت متعلق به اواخر دوران ژوراسيك است. كوه هاي اخلمد هم به دليل ارتفاع و مسطح بودن و زيبايي فوق العاده هر سال سنگ نوردان،  كوه نوردان و مسافران زيادي را به سوي خود جلب مي كند.

مجموعه محل های دیدنی مشهد

زيارتي حرم مطهر حضرت رضا مشهد

 ساير برد گوري ها

 تاريخي مدرسه فاضل خان

 تاريخي آرامگاه شيخ طبرسي

 تاريخي بقعه شيخ حر عاملي

 تاريخي مقبره شيخ بهايي

 تاريخي مدرسه سليمان خان

 تاريخي مدرس ابدال خان

 تاريخي مدرسه بهزاديه

 تاريخي مدرسه عباسقلي خان

 زيارتي خواجه مراد

 تاريخي مدرسه پايين پا يا سعد الدين

 تاريخي مدرسه ميرزا جعفر

 تاريخي مدرسه خيرات خان

 تاريخي مدرسه دو در

 تاريخي مدرسه بالاسر

 تاريخي مدرسه نواب

 تاريخي مدرسه پريزاد

 تاريخي مدرسه باقريه

 تاريخي آرامگاه امير غياث الدين ملكشاه

 تاريخي ميل اخنگان

 تاريخي هارونيه

 تاريخي قلعه حاجي تراب

 تاريخي آرامگاه فردوسي

 زيارتي بستهاي حرم

 تاريخي ميل اياز ،آرامگاه امير ارسلان جاذب

 تاريخي حمام شاه

 زيارتي مقبره خواجه ربيع

 تاريخي آرامگاه نادر

 زيارتي آرامگاه خواجه اباصلت هروي

 تاريخي تپه نادري

 تاريخي مصلاي طرق

 ساير مصلاي مشهد

 زيارتي امامزاده يحيي

 زيارتي گنبد سبز

 تاريخي مقبره پير پالان دوز

 تاريخي گنبد خشتي

 ساير آرامگاه كلنل پسيان