وعده‌های بی‌نتیجه دولت برای ساماندهی تأمین و توزیع نهاده‌های دامی بار دیگر صنعت دام و طیور کشور و مصرف‌کنندگان نهایی محصولات پروتئینی را زیر تیغ قرار داده و پیش‌بینی می‌شود این بازار در ماه‌های آینده با چالش‌هایی از جنس کمبود و افزایش شدید قیمت مواجه شود.
شنیده شده بیش از ۲میلیون تن نهاده دامی در گمرک معطل مانده و ۲/۱ دهم میلیون تن از این کالاها یا بیش از ۸۰ درصدش متعلق به شرکت‌های دولتی است و از ابتدای سال آماده خروج از گمرک بوده، اما به اذعان مقامات گمرکی با وجود اینکه بانک مرکزی مجوز ترخیص این کالاها را با کد تخصیص ارز صادر کرده، در یک هفته اول پس از صدور این مصوبه، بازرگانان برای ترخیص کالا اقدام نکرده‌اند.
افزایش شدید قیمت نهاده‌های دامی ظرف یک سال گذشته در بازار داخلی و حالا هم افزایش بی‌سابقه قیمت این نهاده‌ها در بازارهای جهانی، در حالی گلوی تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی و مصرف‌کنندگان مرغ، گوشت قرمز و تخم‌مرغ را می‌فشارد و هشدار تولیدکنندگان را نسبت به آینده بازار در پی داشته، که نبود حداقل هماهنگی بین دستگاه‌های دولتی واردکننده نهاده‌های دامی، عدم‌تخصیص به‌موقع ارز و عدم‌اطمینان بازرگانان نسبت به تخصیص ارز ۴هزار و ۲۰۰تومانی و نگرانی بابت حذف احتمالی ارز دولتی و دریافت مابه‌التفاوت ارز دولتی و آزاد از سوی دولت، زمینه این افزایش قیمت و طبعاً بحران‌آفرینی در صنعت دام و طیور و بازار مصرف محصولات پروتئینی را در روزهای آینده محتمل کرده است.
پاسکاری محموله‌های نهاده بین دولتی‌ها
اینکه نهاده‌های دامی چند برابر قیمت مصوب به دست تولیدکننده می‌رسد، اما از سوی معاون امور دام وزارت جهاد کشاورزی رد می‌شود، مرتضی رضایی می‌گوید: عرضه نهاده‌های دامی به میزان کافی انجام شده است. در راستای حمایت از فعالان زیربخش دام و طیور کشور، نهاده‌های دامی (ذرت، کنجاله‌سویا و جو) به طور مستمر توسط واردکنندگان و تأمین‌کنندگان نهاده در سامانه بازارگاه نهاده‌های کشاورزی عرضه می‌شود. این نهاده‌ها جهت توزیع با نرخ مصوب بین دامداران، مرغداران و کارخانجات خوراک دام و تشکل‌های مربوط به سازمان جهاد کشاورزی استان‌ها، اختصاص می‌یابد.
وی تأکید می‌کند: عرضه کنجاله سویا و جو خارج از سامانه به منزله قاچاق کالا تلقی می‌شود، بنابراین در صورت ارائه مستندات مربوط به خرید نهاده‌های دامی توسط تولیدکنندگان خارج از نرخ مصوب، از واردکنندگان و یا سایر عوامل توزیع، موضوع از طریق دستگاه‌های نظارتی از جمله تعزیرات حکومتی قابل پیگیری است.
در ماه‌های اخیر تأمین و توزیع نهاده‌های دامی که تأثیر مستقیم بر قیمت تمام شده محصولات پروتئینی دارد، بین دستگاه‌های مختلف دولتی پاسکاری شده به گونه‌ای که برخی شرکت پشتیبانی امور دام را به کم‌کاری و امتناع از ترخیص این محموله‌ها متهم می‌کنند. این شرکت نبود کامیون و قرار گرفتن در دوران پیک استفاده از کامیون در جنوب کشور را در عدم‌ترخیص نهاده‌ها مقصر می‌داند و در مقابل سازمان راهداری و حمل ونقل جاده‌ای اعلام کرده خواب ناوگان در بنادر بین ۱۲ ساعت تا دو روز است و مشکلی در تأمین کامیون برای حمل کالای اساسی و نهاده‌های دامی وجود ندارد!
سامانه دولت، دلال‌پرور است
اظهارات دولتی‌ها در حالی است که به گفته نایب‌رئیس کانون صنفی مرغداران گوشتی نسبت به سال گذشته قیمت سویا که نرخ مصوب آن ۲هزار و ۴۵۰تومان و ذرت که نرخ مصوب آن یک‌هزار و ۳۵۰تومان بوده است، ۱۰۰ درصد افزایش داشته و هم‌اکنون قیمت سویا در بازار آزاد ۵هزار تومان و قیمت ذرت نیز ۲هزار و۶۰۰تومان است. حبیب اسدالله‌نژاد همچنین به سه و چهار برابر شدن قیمت واکسن‌های طیور و ریزمغذی‌ها نسبت به سال قبل اشاره می‌کند که بر قیمت تمام شده محصول تأثیر جدی داشته است.
رئیس هیئت‌مدیره اتحادیه مرغ تخم‌گذار استان تهران معتقد است: میزان نهاده‌هایی که در سامانه بازارگاه عرضه می‌شوند، پاسخگوی نیاز ۱۰ روز تولیدکنندگان هم نیست. ناصر نبی‌پور می‌گوید: برای یک واحد که حدود ٤٥هزار قطعه مرغ دارد در ماه به ٥٥تن نهاده نیاز است. دولت ٢٧ تن آن را تحت عنوان سهمیه تأمین می‌کند، مابقی را باید از کجا تهیه کنیم؟ متأسفانه سامانه بازارگاه به محلی برای دلالان و افزایش شدید قیمت تبدیل شده و نه‌تنها قیمت‌ها پایین نیامده بلکه در شرایط فعلی نهاده به دست تولیدکنندگان نمی‌رسد.
به گفته وی، هم‌اکنون قیمت سویا در بازار آزاد بالای ٥هزار و ۵۰۰تومان و ذرت حداقل ٢هزار و ۵۰۰تومان و قیمت تمام شده تولید تخم‌مرغ ١١ تا ١٢ هزار تومان است، در حالی که تولیدکننده آن را ٦هزار و ۷۰۰ تا ٦هزار و ۸۰۰ تومان می‌فروشد.
تجار با دولت لجبازی می‌کنند
اظهارات رئیس هیئت‌مدیره انجمن صنفی گاوداران هم در این میان قابل تأمل است. احمد مقدسی با اشاره به عرضه قطره‌چکانی نهاده‌های دامی می‌گوید: تجار در سامانه بازارگاه به اندازه کافی جو و سویا عرضه نمی‌کنند و تولیدکنندگان مجبورند از بازار آزاد این نهاده‌ها را تهیه کنند و در حال حاضر قیمت هر کیلوگرم سویا در بازار آزاد ۵هزار و ۱۰۰تومان و جو بین کیلویی ۲هزار و ۱۰۰تا ۲هزار و ۲۰۰تومان است.
وی ادامه می‌دهد: تجار به دلیل لجبازی با دولت و برای اینکه سامانه بازارگاه را تخریب کنند، اقدام به عرضه بار نمی‌کنند وگرنه چه دلیلی دارد وقتی به قیمت آزاد نهاده می‌خریم دو ساعته می‌رسد، اما با نرخ مصوب که خرید می‌کنیم مدت زیادی طول می‌کشد تا به دست تولیدکنندگان برسد؟
مقدسی خاطرنشان می‌کند: در حال حاضر دام زنده را حتی به قیمت کیلویی ۲۵هزارتومان هم نمی‌خرند و متأسفانه هنوز اجازه صادرات به ما داده نشده است. در واقع نکته اینجاست که وزارت صمت درگیر مسائل و مشکلات خودش است و فرصت رسیدگی به مسائل بخش کشاورزی را ندارد، بنابراین وظایف قانون انتزاع باید به وزارت جهاد کشاورزی برگردد تا تولیدکنندگان نیز از این شرایط رهایی یابند.
زمزمه حذف ارز دولتی برخی نهاده‌ها
نگاهی به آمار نشان می‌دهد دولت در ۶ ماهه امسال برای واردات خوراک دام تعهدی ۴میلیارد دلاری دارد، اما از بهمن ماه سال گذشته ارز دولتی برای واردات این نهاده‌ها تخصیص نیافته و شنیده شده احتمالاً ارز دولتی برای واردات برخی نهاده‌ها از قبیل ریزمغذی خوراک دام وجود دارد. در این شرایط تولیدکنندگان معتقدند موج افزایش قیمت‌ها در بازار محصولات پروتئینی به دلیل شیوع کرونا و کاهش شدید تقاضا تاکنون از حرکت بازایستاده بود، اما اگر برای کمبود خوراک و افزایش شدید قیمت نهاده که وابستگی ۸۰درصدی به واردات دارد، چاره‌اندیشی نشود، در ماه‌های آینده بازار محصولات پروتئینی و خوراک متلاطم خواهد شد.
این هشدارها در حالی است که براساس آمار شرکت پشتیبانی امور دام کشور ماهانه به یک‌میلیون تن واردات خوراک دام نیاز دارد که این نیاز جدا از تولید ۵۰۰هزار تن است که اما در دو ماه ابتدایی امسال یک‌میلیون و ۱۰۰هزار تن نهاده از طریق دولت و بخش خصوصی وارد و توزیع شده و تقریباً یک‌میلیون تن کمبود در دو ماه داریم.
در همین حال اتحادیه واردکنندگان خوراک دام به تازگی مدعی واردات نهاده دام توسط ۴۰۳ شرکت در سال گذشته شده است که از این بین ۱۱۶ شرکت ثبت سفارش تا سقف ۳هزار تن را انجام داده‌اند. ثبت سفارش ۱۲۱ شرکت بین ۳ تا ۱۰هزار تن و ثبت سفارش ۱۰۵ شرکت بین ۱۰ تا ۵۰هزار تن بوده است. ۲۱ شرکت ثبت سفارش واردات نهاده‌های دامی بین ۵۰ تا ۱۰۰ هزار تن را انجام داده‌اند و فقط ثبت سفارش ۴۰ شرکت برای نهاده‌های دامی بالای ۱۰۰ هزار تن بوده است.
بازار در انتظار تحقق وعده‌های دولتی
بلبشو در بازار تأمین و توزیع نهاده‌های دامی به اذعان مقامات دولتی و تولیدکنندگان بخش خصوصی همچنان ادامه دارد و اثری از وعده‌های دولت برای ساماندهی بازار تاکنون دیده نشده، اما آن طور که وزیر جهاد کشاورزی وعده داده، پیشنهاد تشکیل ستاد تنظیم بازار در حوزه نهاده‌های دامی در وزارت جهاد کشاورزی با تأیید معاون اول رئیس‌جمهور همراه شده و همچنین این وزارتخانه به‌تازگی در مکاتبه با گمرک، خروج محموله‌های نهاده‌های دامی را خواستار شده تا به تعبیر خود از بروز تنش ناشی از توقف روند خروج نهاده‌ها از گمرکات کشور در بازار جلوگیری شود. بر این اساس باید دید آیا هشدارهای تولیدکنندگان مبنی بر وقوع مشکلات جدی در حوزه تأمین و توزیع نهاده و فشار مضاعف بر گرده مصرف‌کنندگان گوشت قرمز، مرغ و تخم‌مرغ در ماه‌های آینده به وقوع خواهد پیوست و یا آرامش و نظمی که دولت آن را وعده داده است؟
