بازار مصرف زعفران به درد غفلت دچار است نویسنده : فرشید منوچهری دبیر شورای ملی زعفران

یادداشت

خراسان: اتفاقی که این روزها بیش از همه در موضوع «زعفران» زمینه نگرانی و دغدغه را فراهم می‌آورد، میزان مصرف این محصول است.
مجموع مصرف جهانی زعفران چیزی حدود 330 الی 350 تن در سال برآورد می‌شود. این‌همه در حالی است که امسال به دلیل بارندگی‌های مناسب، حجم برداشت این محصول در کشورمان به350 تن رسیده است؛ یعنی بیشتر از مصرف کل جهان!
این حجم تولید را باید در کنار محصول دیگر کشورها نیز بگذاریم تا ابعاد نگرانی ما در خصوص عدم توازن تولید و تقاضا شفاف شود. حقیقت آن است که طی این سال‌ها، اقدام مؤثری برای بهبود بازار مصرف، افزایش مشتریان و حتی تعریف نیازهای جدید مصرفی انجام نداده‌ایم.
زعفران کالایی نیست که فقط به‌عنوان ادویه مورد مصرف قرار گیرد پس باید سراغ دیگر کارکردهای آن برویم و آن‌ها را نیز ترویج نماییم و برای آن مشتریان و به‌تبع آن، بازارهای تازه‌ای ایجاد کنیم. تجربه‌ای که امروز کشور چین در موضوع چای سبز به‌عنوان یک کالای پُرمصرف دارد و آن را به یکی از بزرگ‌ترین محصولات صادراتی خود بدل کرده است، آن‌هم با تغییر کارکرد این محصول به یک کالای درمانی.
ایران انحصار تولید زعفران را دارد، اما باوجود ظرفیت فراوان، در عرصه کار تحقیقاتی و برنامه‌ریزی بلندمدت برای حفظ این جایگاه و همچنین بهبود بازار مصرف آن، اقدام مؤثری نکرده است.
این کوتاهی و غفلت باعث شده است تا یک حجم اندک 350تنی هم به اشباع بازار منجر شود. ضعف جدی را باید در نوع نگاه ما به این محصول بدانیم، چنانکه تا به امروز از منظر جهانی و با نگاهی کلان‌تر، زعفران را موردتوجه قرار نداده‌ایم، باآنکه هر بار در ادبیاتمان از آن به‌عنوان "طلای سرخ"  یادکردیم.
هم‌اکنون بزرگ‌ترین دغدغه ما، دولت، سازمان توسعه تجارت و وزارت جهاد کشاورزی باید بهبود شرایط این محصول از مرحله کاشت تا فرآوری و صادرات آن به بازارهای جهانی باشد.
گردش مالی زعفران در خود ایران 1300 میلیارد تومان عنوان‌شده است. اگر یک درصد از مبلغ مذکور، صرف این هزینه‌ها شود و اقدامات توسعه‌ای و کار تحقیقاتی انجام شود، تحول بزرگی رقم خواهد خورد.
ورود پُرقدرت صادرکنندگان ما به بازارهای جهانی، مؤلفه مهم دیگر در جهت ارتقای این محصول در سطح جهان است اما متأسفانه در کشور ما، از فعالان این بخش حمایتی نمی‌شود. این‌همه در حالی است که در دیگر کشورهای تولیدکننده زعفران، جایزه‌های صادراتی برای صادرکنندگان منظور می‌شود و انواع مشوق‌ها به آن‌ها تعلق می‌گیرد. با نگاهی به کارنامه وزارت جهاد کشاورزی، ضعف این نهاد مهم، در بحث زعفران را مشاهده خواهیم کرد.
این وزارتخانه در بخش‌هایی حتی قانون را نیز مسکوت گذاشته است. نمونه آن‌هم قانون افزایش بهره‌وری بخش کشاورزی و منابع طبیعی است که در ماده 32 بند «د» آن آمده است: « به‌منظور توسعه صادرات و استفاده از مزیت‌های نسبی بخش کشاورزی، (دولت باید) نسبت به پرداخت یارانه صادرات برای محصولات صادراتی منطبق بر استانداردهای بازارهای هدف بخش کشاورزی اعم از کمک‌های بازاریابی، جایزه صادراتی، اعتبارات صادراتی، تضمین مخاطرات ناشی از صادرات، یارانه کمک‌های غذایی به کشورهای هدف، اقدام نماید.» اما این مهم همچنان به‌غفلت جدی دچار است و انگیزه صادرکنندگان در این بخش، هرروز بیشتر تضعیف می‌شود. اما ضعف در اطلاع‌رسانی ، مشکل دیگر این بخش است، که ازقضا در ماده 18 همین قانون تحت عنوان تکالیف صداوسیما برای ترویج دانش توسعه بخش کشاورزی و منابع طبیعی موردتوجه قرارگرفته است، موضوعی که متأسفانه حتی در حد یک مطالبه هم از سوی این نهاد پیگیری نمی‌شود.