کلید توسعه در دستان اتاق بازرگانی

 

دنیای اقتصاد، افسانه آشفته، زهرا صفدری- در دنیای امروز که حرف اول در توسعه اقتصادی را تجارت با دیگر کشورها و یافتن بازارهای هدف برای صادرات می‌زند، چگونگی انجام این مراودات و برنامه‌ریزی برای توسعه روابط تجاری نقشی کلیدی دارد.

در گذشته تاجران و بازرگانان از مرزهای بسیاری عبور می‌کردند تا بتوانند نیازهای کشور خود را تامین کنند و امروز این امر شکل مدرن و امروزی به خود گرفته است؛ دولت به همراه بخش خصوصی در کنار یکدیگر برای گسترش روابط تجاری تلاش می‌کنند؛ اتاق بازرگانی به عنوان پارلمان بخش خصوصی در این میان، ایفاکننده نقشی اساسی است. تشکلی که می‌توان گفت مهمترین وظیفه‌اش در کنار تمرکز بر حوزه‌های صنعت، معدن و کشاورزی، نقش‌آفرینی در حوزه تجارت و بازرگانی است.

برهمین اساس، بخش امور بین‌الملل اتاق بازرگانی بیشتر به مسائل برون‌مرزی فعالیت‌های اقتصادی توجه دارد و بیشترین تلاش خود را همکاری و حمایت از صادرکنندگان کالا و خدمات به منظور حفظ و توسعه بازارهای ایجاد شده و نفوذ در بازارهای جدید قرار داده است. از ماموریت‌ها و وظایف این بخش می‌توان به اعزام و پذیرش هیاتهای تجاری، بازاریابی و سرمایه‌گذاری به منظور آشنایی با بازارهای هدف و تکنولوژی‌های روز و جذب سرمایه‌گذار یا انتقال تکنولوژی، برگزاری نمایشگاه‌های اختصاصی یا توانمندی ایران در بازارهای هدف به منظور اطلاع‌رسانی از تولیدات، برگزاری پاویون‌های ایران در نمایشگاه‌های بین‌المللی و مطرح جهان، تعامل و همکاری با اتاق های مشترک بازرگانی ایران و سایر کشورها و همچنین نمایندگی‌های ایران در خارج از کشور و ارائه نظر مشورتی به اجلاس کمیسیون‌های مشترک همکاری‌های اقتصادی با سایر کشورها، اطلاع‌رسانی در خصوص حضور هیئت‌های خارجی و دعوت از همتایان آنها برای حضور در جلسات و فراهم کردن امکان ملاقات رو در رو بین آنها، بررسی موانع و مشکلات توسعه روابط با کشورهای هدف صادرات و... اشاره کرد.

البته طبیعتا کسی انتظار ندارد در مدت کوتاه دو تا سه روزه حضور هیاتهای خارجی، فعالان حاضر در هیئت با یکدیگر آشنا شده، مذاکرات را در خصوص خرید و فروش کالا یا سرمایه‌‎گذاری به انجام رسانده و در نهایت به عقد قرارداد برسند. بنابراین مهمترین دستاورد حضور هیئت‌های خارجی در استان آشنایی با فعالان اقتصادی مرتبط و انجام معرفی توانمندی‌ها به یکدیگر و در نهایت تفاهمات به صورت کلی است که زمینه‌ساز اقدامات بعدی می‌شود؛ به همین دلیل در زمان حضور هیئت‌ها، اتاق بازرگانی اقدام به برگزاری ملاقاتهای رودررو بین اعضاء هیئت و فعالان اقتصادی مرتبط می‌کند و به گفته دست‌اندرکاران امر، نتایج خوبی از این موضوع تاکنون به دست آمده است.

هیئت‌های خارجی مبلّغ توانمندی‌های مشهد و استان

در این گزارش به تشریح نقش اتاق بازرگانی در توسعه روابط تجاری استان با دیگر کشورها به ویژه کشورهای همسایه می‌پردازیم و بر همین اساس ابتدا به سراغ فرشید منوچهری، سرپرست امور بین‌الملل اتاق بازرگانی خراسان رضوی رفتیم تا عملکرد اتاق در امور بین‌الملل به ویژه در ارتباط با هیئت‌های تجاری را جویا شویم. وی با بیان اینکه مشاهده پیشرفت‌های اقتصادی و شهری مشهد موجب شگفتی بسیاری از هیئت‌های خارجی بوده که به آن در مذاکرات اشاره می‌کنند، می‌گوید: این موضوع خود خنثی‌کننده تبلیغات منفی و سوء در رابطه با کشور و استان توسط بیگانگان بوده و اعضای هیئت‌ها به نوعی مبلّغ در جهت استحکام توانمندیهای استان هستند.

سرپرست امور بین‌الملل اتاق بازرگانی استان اظهار می‌کند: در سال ۹۶ تعداد ۹ هیئت از استان به خارج از کشور اعزام شد که اتاق بازرگانی در اعزام دو هیئت به کشورهای تاتارستان و تایوان حضور و مشارکت داشت که هر دو این اعزامها منجر به عقد قرارداد و مذاکرات خوبی شد؛ به عنوان مثال اعضاء هیئت اعزامی به تایوان بیش از ۲۵۰ هزار دلار ماشین‌آلات صنعتی و بسته‌بندی از تایوان با قیمت‌های بسیار پایین‌تر از دستگاه مشابه در اروپا و با تکنولوژی روز خریداری کردند و در خصوص صدور بعضی از کالاها از جمله خشکبار و مواد غذایی کنسروی تفاهم کردند. در مجموع، سیاست اتاق بازرگانی، انجام کار توسط تشکل‌ها و فعالان بخش خصوصی با نظارت و همکاری اتاق است و حتی در هیئت‌های اعزامی خود نیز همواره از وجود فعالان این بخش استفاده کرده تا زمینه رشد و افزایش تجربه را در آنها فراهم کند.

وی با اشاره به لغو تفویض اختیار صدور مجوزهای اعزام هیئت‌ها توسط سازمان توسعه تجارت در سال ۹۷ می‌گوید: بر همین اساس اتاق بازرگانی استان از سه ماهه آخر سال ۹۶ با این سازمان و بانک مرکزی برای صدور مجوز برگزاری نمایشگاه‌های اختصاصی ایران در تاجیکستان و ازبکستان، برگزاری پاویون ایران در نمایشگاه بین‌المللی مواد غذایی هنگ کنگ، اعزام هیئت به تاجیکستان، ازبکستان و تایوان همزمان با برگزاری نمایشگاه و اعزام هیئت به هنگ کنگ همزمان با برگزاری پاویون و... مکاتبات متعددی داشته است؛ در ابتدا قرار بود در سال جاری برای برگزاری نمایشگاه‌ها و پاویون ارز دولتی ۴۲۰۰ تومانی اختصاص پیدا کند که متاسفانه علیرغم مکاتبات متعدد این کار صورت نگرفت و در نتیجه نمایشگاهها برگزار نشد و در برگزاری پاویون به همین علت با ریزش متقاضیان حضور مواجه شدیم ولی اعزام هیئت به کشورهای تایوان و هنگ کنگ همزمان با برگزاری نمایشگاه بین‌المللی در دو کشور صورت گرفت.

سیاست اتاق بازرگانی، پذیرش هیئت‌های خارجی است

منوچهری سیاست اتاق را بر پذیرش هیئت‌های خارجی دانسته و می‌گوید: از ابتدای امسال تاکنون 5 هیئت از کشورهای آلمان، اتریش، افغانستان، عراق و مالزی مورد پذیرش قرار گرفته است. سال گذشته نیز هیاتهایی از تاتارستان، مکزیک، اسپانیا، قندهار، پاکستان و آلمان را پذیرش کردیم.

یکی از سکوهای بسیار مهم در معرفی توانمندی‌های فنی واحدهای تولیدی و خدماتی نمایشگاه‌ها هستند، مشارکت در نمایشگاه زمینه دست‌یافتن به بازارهای جدید را فراهم می‌کند. منوچهری با بیان اینکه بسیاری از صادرات استان از طریق حضور در نمایشگاهها و برقراری ارتباط با خریداران صورت گرفته، خاطرنشان می‌کند: با توجه به هزینه بالای حضور در نمایشگاههای بین‌المللی و معتبر خارجی، فعالان اقتصادی نیازمند حمایت جدی دولت در پرداخت یارانه و ارز ارزان قیمت هستند.

وی می‌افزاید: همزمان با برگزاری نمایشگاههای داخلی در استان که عمدتا در محل نمایشگاه بین‌المللی مشهد برپا می‌شود، هیئت‌هایی نیز با پرداخت بخشی از هزینه اقامت از کشورهای هدف صادراتی، برای بازدید و مذاکره با مشارکت کنندگان به استان دعوت می‌شوند و بدین ترتیب در آینده نزدیک نمایشگاه استان به یک مرکز نمایشگاهی منطقه تبدیل خواهد شد و اتاق آمادگی خود را جهت همکاری در اجرای هرچه بهتر این طرح اعلام کرده است.

سرپرست امور بین‌الملل اتاق بازرگانی خراسان رضوی با اشاره به نقش صادرات غیرنفتی در اقتصاد کشور و استان و لزوم توسعه آن به شیوه‌های مختلف، اظهار می‌کند: صادرات غیرنفتی ضمن ایجاد ارزش افزوده بالا وضعیت اشتغال دائم در جامعه را بهبود بخشیده و سبب کسب درآمدهای ارزی برای تامین نیازهای وارداتی کشور می‌شود. همچنین ضریب تاثیرپذیری کشور از تحولات سیاسی و اقتصادی جهانی که به واسطه تکیه بر اقتصاد نفتی به وجود می‌آید را کاهش می‌دهد. به منظور افزایش سهم کشور در اقتصاد جهانی و دستیابی به رشد و توسعه اقتصادی پایدار توسعه صادرات امری الزامی است و برای تحقق این مهم باید با افزایش دانش و توانمندی‌های تولیدکنندگان و صادرکنندگان از یک طرف و حمایت‌های مادی مانند جوایز و مشوقهای صادراتی و ارائه اطلاعات به موقع به تولیدکنندگان و صادرکنندگان و ایجاد قوانین و مراکز پشتیبانی از صادرات و صادرکننده در داخل و خارج از کشور حضور آنها را در بازارهای هدف تقویت کرد.

دیدار با سفرا، رایزنان بازرگانی و مسئولان اقتصادی دیگر کشورها نیز از اقدامات اتاق بازرگانی در راستای توسعه روابط تجاری است؛ بر همین اساس در سال گذشته ملاقات با سفیر و رایزن بازرگانی در ترکمنستان، سرکنسول در کویته پاکستان، وزیر بازرگانی عراق، سفرای پاکستان، مکزیک، اتریش، ارمنستان، انگلستان، اکراین و... در سال گذشته و ملاقات با سفیر نروژ، سرکنسول ایران در لاهور پاکستان و کاردار و رایزن بازرگانی سفارت آفریقای جنوبی در ایران در سال جاری از سوی اتاق مشهد اتفاق افتاد.

حضور پررنگ اتاق بازرگانی در نمایشگاه‌ها نتایج مثبتی را به همراه دارد

اما به گفته متولیان امر و کارشناسان، در شش ماهه اول سال جاری صادرات کشور 13 درصد رشد داشته و این در حالیست که صادرات خراسان رضوی بیش از 30 درصد در این مدت افزایش یافته است. همچنین در شش ماهه اول سال 97 در بازارچه‌های مرزی استان بیش از 155 میلیون دلار کالا صادر شده که دارای 55 درصد رشد وزنی و 134 درصد رشد ارزشی است. کشورهای مقصد صادراتی استان، کشورهای افغانستان، عراق و آسیای میانه مانند تاجیسکتان، ترکمنستان و... هستند اما بازارهای جدیدی نیز در مقاصد صادراتی اعم از هنگ‌کنگ قرار گرفته است.

به گفته علی رسولیان، مدیرکل دفتر هماهنگی امور اقتصادی و بین‌المللی استانداری خراسان رضوی، هر ساله شاهد رشد سهم صادرات استان نسبت به کل کشور هستیم؛ سهم صادرات ما در شش ماهه اول سال جاری نسبت به سال گذشته رشد داشته به طوریکه این عدد در سال 96 نسبت به کل کشور 4 درصد بوده اما در سال 97 به 5 درصد رسیده است.

وی در خصوص نقش بخش خصوصی در تجارت استان می‌گوید: عمدتا صادرات استان توسط بخش خصوصی انجام می‌شود چراکه بیش از 90 درصد اقتصاد و صنعت استان در دست بخش خصوصی است. خوشبختانه بخش خصوصی و به ویژه اتاق بازرگانی تاکنون تعامل خوبی با دولت داشته است.

رسولیان یادآور می‌شود: در پیگیری و رفع موانع و مشکلات همراهی و همکاری خوبی میان دولت و بخش خصوصی خراسان رضوی وجود دارد؛ این همراهی میان تشکل‌ها و دولت ناشی از همراهی و تعامل بین آنهاست و اتاق بازرگانی در اعزام هیات‌های تجاری نقشی اساسی و موثر داشته و دارد. وی معتقد است که حضور بخش خصوصی و به ویژه اتاق بازرگانی در نمایشگاه‎های بین‌المللی نتایج مثبتی مانند بهبود مراودات تجاری با سایر کشورها، بروز شدن تکنولوژی، آشنایی با روش‌های نوین، جهانی شدن شرکت‌های ما و یافتن بازارهای جدید برای این شرکت‌ها در پی دارد. همچنین می‌توان سرمایه خوبی را جذب کرده و با شرکت‌های توانمند خارجی ارتباط خوبی را برقرار کرد.

مدیرکل دفتر هماهنگی امور اقتصادی و بین‌المللی استانداری تاکید می‌کند: اتاق بازرگانی در برگزاری نمایشگاه‌های خارجی و در مراودات و توسعه روابط تجاری با سایر کشورها همواره نقش به‌سزایی داشته است. درخواست ما این است که بخش خصوصی در نمایشگاه‌های خارجی سطح یک دنیا شرکت داشته و اتاق بازرگانی به عنوان محور اصلی در این امر حضور پیدا کند.

اتاق بازرگانی مبری از سیاست

هیات‌های تجاری بسیاری از کشورها به اتاق بازرگانی ایران مراجعه می‌کنند که اولویت مقصد بعدی آنان با اتاق بازرگانی خراسان رضوی است چراکه استان ما از منظر وضعیت، امکانات و توانایی‌های بخش اقتصادی در سطح خوبی قرار داشته که هیات‎‌های این کشورها مشتاق دیدار با صاحبان صنایع و بازرگانان استان هستند. هیات‌های تجاری خارجی در این دیدارها چندین مقصد دارند که عمدتا شامل بخش اقتصادی استان، استانداری، آستان قدس رضوی و اتاق بازرگانی استان می‌شود.

محمدرضا توکلی‌زاده، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی خراسان رضوی، معتقد است که همواره دولت در کنار بخش خصوصی حضور داشته و برای گسترش روابط تجاری با سایر کشورها در کنار اتاق بازرگانی به خوبی عمل کرده است.

به گفته وی نقش اتاق بازرگانی همانند یک اهرم قوی و توانا در ارتباط با گسترش روابط تجاری با سایر کشورها است اما همانطور که می‌دانیم اتاق بازرگانی نیز از سیاست جداست و به بخش سیاسی روابط بین ایران با سایر کشورها ورود پیدا نمی‌کند.

توکلی‌زاده با بیان اینکه وقتی تصمیمات سیاسی در روابط تجاری حاکم شود، نقش اتاق بازرگانی کمرنگ خواهد شد، تصریح می‌کند: اتاق بازرگانی زمانی که تصمیمات در حوزه تجارت، تصمیمات اقتصادی باشند، می‌تواند پررنگ‌تر و قوی‌تر ایفای نقش کند.

به گفته این عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی خراسان رضوی، روابط ما با دیگر کشورهای همسایه اعم از افغانستان و یا کشورهای آسیای میانه به صورت هیات‌های تجاری است. البته قابل توجه است که هیات‌های تجاری از سایر کشورها اعم از افغانستان، پاکستان و... بیشتر به ایران سفر کرده به طوریکه از کشور پاکستان 4 تا 5 هیات تجاری به ایران و استان ما سفر می‌کنند. همچنین تجار استان در تجارت با ترکمنستان بسیار فعال هستند و روابط تجاری خوبی میان تجار این دو کشور وجود دارد و شاید نیازی به اعزام و پذیرش هیات‌های تجاری بین ایران و ترکمنستان نباشد و ارتباط تجار ما با سایر کشورهای آسیای میانه نیز به همین صورت است. البته هیات‌هایی از کشورهای ازبکستان، تاجیکستان و قزاقستان به استان سفر می‌کنند.

توکلی‌زاده عنوان می‌کند: در سال 95 و 96 ارتباط بین ما با سایر کشورها افزایش یافته بود که این امر درست پس از مصوب شدن برجام صورت گرفت. هیات‌های تجاری به طور مستمر به دلیل تصویب و تایید برجام، استان ما را در برنامه‌های خود قرار می‌دادند و همواره با بازرگانان استان دیدارهایی را داشتند اما در سال 97 و شش ماهه دوم سال 96 این دیدارها کمتر شده و تعداد هیات‌های تجاری به کشور سفر می‌کنند،کاهش یافته است.

هم‌اکنون محدودیت‌های تجارت بین‌المللی افزایش پیدا کرده است و قانونی مصوب شده که اگر شهروند کشوری که برای سفر به آمریکا نیاز به ویزا ندارد به ایران سفر کند، باید هزینه‌ای را برای ویزای آمریکا پرداخت کند. وی با بیان این مطلب تصریح می‌کند: بسیاری از هیات‌های تجاری که از اروپا و آسیای شرقی به ایران می‌آمدند، به علت همین قانون محدود شده‌اند اما این در حالیست که یک بازرگان نیاز دارد به تمامی نقاط سفر کند و اگر قرار باشد برای یک بازرگان محدودیتی به وجود بیاید، همواره تلاش می‌کند آزادی که در آن بخش دارد را به خطر نیاندازد. بنابراین به همین دلایل سفرهای هیات‌های تجاری به ایران کاهش یافته است.

این عضو هیات نمایندگان اتاق استان تاکید می‌کند: در واقع باید بپذیریم که این اتفاقی است که برای ما روی داده و با توجه به این مساله به همه مسائل نگاه کنیم. امیدواریم آرامشی برای همه فراهم شود و تکلیف خود را بدانند چراکه امروز تا حدودی همه سردرگم هستند. البته این خود ما هستیم که بیشتر خود را به التهاب می‌اندازیم. در واقع باید آرامشی در جامعه به وجود بیاید تا همه بتوانند به زندگی خود سروسامان دهند.

با هم، برای ایران

همانطور که ابتدای این گزارش گفته شد اتاق بازرگانی در توسعه روابط تجاری نقشی غیرقابل انکار دارد و اتاقهای بازرگانی استانها به ویژه استانهای مرزی چون خراسان رضوی می‌توانند در تمرکز بر اقتصاد کشورهای همسایه و بازارهای هدف، بازوی توانمندی برای اتاق ایران باشند، این نقش در دوره تحریم بیش از هر زمانی اهمیت دارد؛ زیرا اتاق بازرگانی می‌تواند با مذاکرات و تعاملاتی که دارد، کشورها را در انجام مناسبات اقتصادی ترغیب کند. با این همه، برای ایفای هر چه بهتر این نقش، اتاق بازرگانی نیازمند همراهی دولت در زمینه‌های مختلف است و دولت نیز با استفاده از نقش مشورتی اتاق می‌تواند در گذار از مرحله کنونی بهتر عمل کند.