لزوم حمایت از معادن کوچک و متوسط با هدف توسعه زنجیره فرآوری و خلق ارزش افزوده

در سی و سومین جلسه کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی خراسان رضوی مورد تاکید قرار گرفت

سی و سومین جلسه کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی خراسان رضوی با محوریت ارائه توانمندی‌های معدنی استان و بررسی زیرساخت‌های لازم به منظور ایجاد زنجیره فرآوری و به تبع آن خلق ارزش افزوده در محصولات معدنی محل استانداری خراسان رضوی برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی، علی اصغر پورفتح‌الله، رئیس کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی استان در ابتدای این جلسه با بیان اینکه از سال گذشته اقدامات خوبی در حوزه اجرای قوانین معدنی در استان صورت گرفته است، گفت: با توجه به شرایط اقتصادی خواستار این بودیم که استانداری و خصوصا معاونت اقتصادی، به عنوان حامی سرمایه گذاری از بخش معدن ، توجه بیشتری به این بخش داشته باشد. یکی از ظرفیت‌های حمایتی می تواند این باشد که بانک ها پروانه بهره برداری معادن کوچک و روستایی را به عنوان وثیقه بپذیرند و استانداری هم از این موضوع حمایت کند. خوشبختانه بخشی از مشکلات معدنی استان حل شده و بخش های دیگر مثل اختلاف نظر بین دستگاه ها درباره استعلامات معدنی به صورت موردی وجود دارد.

پورفتح الله اجرای پنجره واحد معدنی را یکی از مهم ترین خواسته های فعالان این بخش دانست و افزود: در بخش معدن مسیر خوبی را در پیش گرفته ایم اما راه درازی داریم و اگر بخواهیم با وجود مشکلات کنونی، در ارتباط با توسعه کشور گام برداریم، باید از ظرفیت بخش معدن استفاده کنیم. توسعه معدن موجب توسعه مناطق محروم شده و از مهاجرت جلوگیری می کند. در این بخش دردها و مشکلاتی هست و قطعا با همیاری دستگاه ها می توانیم آن ها را حل کنیم.

*شش میلیون و 400 هزار تن ذخیره معدنی در استان

سپس آریوبرزن مافی، دبیر کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی استان به ارائه گزارش توانمندی های معدنی استان و کشور پرداخت و گفت: کشور ایران با دارا بودن 27 تریلیون دلار از منابع زیرزمینی و طبیعی در رتبه پنجم دنیا قرار دارد و با توجه به اینکه تنها 16درصد از منابع معدنی کشور صادر می شود، اگر این مقدار افزایش یابد قطعا ثروت افزوده بیشتری خواهیم داشت.

وی افزود: از 8 هزار میلیارد دلار گردش سرمایه در دنیا 2.2 هزار میلیارد دلار یعنی 30 درصد مربوط به معادن است که 43 درصد از این مقدار مربوط به فولاد می باشد و سهم ایران 1.3 درصد از این میزان فولاد است.

مافی با بیان اینکه تولید 700 میلیون تن ماده معدنی یکی از اهداف چشم انداز 1404 است، تصریح کرد: اگر این اتفاق بیافتد 60 درصد درآمدهای نفتی را می توانیم تامین کنیم. سهم معدن از تولید ناخالص داخلی کشور طی 60 سال گذشته بیشتر از یک درصد نبوده است اما با تحقق و در نظر گرفتن کل زنجیره پایین دستی مواد معدنی، سهم این بخش در تولید ناخالص داخلی کشور 20 تا 30 درصد افزایش یافته و خلق ارزش افزوده را به دنبال خواهد داشت.

وی 98.3 درصد معادن کشور را معادن کوچک و متوسط خواند و اظهار کرد: تعداد شاغلان بخش معدن در سال 95، 93 هزار و 486 نفر بوده اما طی سال 92 تا 95 ، ده هزار اشتغال مستقیم و غیرمستقیم در این بخش از دست رفته است.

دبیر کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی استان، «خراسان رضوی» را معدنی ترین خطه کشور دانست و افزود: در حال حاضر 48 معدن فعال و ... در این استان با 6 میلیون و 400 هزار تن ذخیره وجود دارد و برای رسیدن به هدف افق 1404 باید در تولید سنگ آهن، سالانه ده درصد رشد داشته باشیم تا به رقم 162 میلیون تن برسیم.

وی با تاکید به اینکه در کل کشور استراتژی توسعه ای مدونی برای بخش صنعتی و معدنی نداشته ایم، تصریح کرد: نوسان قیمت مس، روی و سنگ آهن در دنیا درکنار مدیریت نامطلوب معادن باعث تعطیلی 532 معدن در کشور شده است.

مافی اظهار کرد: در حال حاضر سرانه مصرف فولاد در کشور 250 کیلوگرم است و استان ما توانایی صادرات فولاد به افغانستان، پاکستان و ترکمنستان را دارد.

وی با اشاره به وجود ضعف در اکتشافات معدنی کشور گفت: فقط 7 درصد مساحت ایران اکتشاف شده است و میزان ذخیره معدنی کشور 55 میلیارد تن برآوردشده است که از این میزان، ذخیره قطعی 37 میلیارد تن و ذخیره احتمالی 18 میلیارد تن است.

وی با بیان اینکه یکی از راه های تدوین استراتژی توسعه صنعتی بر پایه آمایش سرزمین است، به نهضت فرآوری و نهضت بهره وری از معادن به عنوان مسئله ای مهم اشاره کرد و گفت: در حال حاضر 2هزار واحد معدنی در زمینه سنگ های ساختمانی و 6هزار واحد فرآوری در کشور فعالند که اشتغال مستقیم و غیرمستقیم 380 هزار نفر را دربردارند.

مافی گفت: ریکاوری استخراج سنگ ساختمان در کشور حدود 8 درصد است که در صورت انجام نهضت بهره وری، این مقوله تا 80 درصد می تواند افزایش یابد. یکی از نتایج این نهضت استفاده از باطله‌های استخراج سنگ ساختمانی است. در بسیاری از کشورها از باقیمانده سنگ ها برای ساخت جدول و ساخت پیاده روها استفاده می کنند اما در کشور ما به عنوان ضایعات تلقی می شوند و باعث بدنما شدن اطراف معدن می شود.

*تشکیل شورای معادن، موفقیتی بزرگ در حوزه معدن استان

حسین حسین زاده رئیس هیات مدیره انجمن تخصصی معدن خراسان رضوی نیز با بیان اینکه در سال گذشته چند موفقیت خوب در بخش معدن کشور و استان رخ داد، از تشکیل شورای معادن استان، تشخیص ماده 24 مکرر، کلینیک معدن و کمیته عارضه یابی به عنوان اتفاقات مهم در این حوزه نام برد.

وی گفت: سال گذشته تفاهم نامه ای با نمایندگان کمیسیون صنایع و معادن مجلس به امضا رسید که در صورت اجرا،  می تواند در حل برخی از مشکلات بسیار موثر باشد. تقاضا دارم ترتیبی اتخاذ شود که کمیته و افرادی پیگیر اجرای این تفاهم نامه در استان باشند تا زودتر به نتایج ملموس برسیم.

وی با اشاره به اینکه نقشه راه معدن در کشور به مراحل آخر رسیده و اواخر تیر یا مرداد ماه منتشر خواهد شد، تصریح کرد: اگر این نقشه مهیا شود، موفقیت خوبی است.

حسین زاده از موضوع آب و حمل و نقل به عنوان دو مسئله اساسی معادن استان نام برد و گفت: دغدغه آب در بخش معدن هنوز حل نشده و مسئولان باید شدیدا به دنبال این مسئله باشند وگرنه در توسعه دچار مشکل می شویم. از طرفی زیرساخت های لازم خصوصا حمل و نقل، موضوع بسیار مهمی است؛ جابه جایی چندین هزار تن کنسانتره برای صنایع فولاد با وضعیت موجود امکان پذیر نیست.

وی اظهار کرد: حدود 97 درصد معادن ما کوچک و متوسط هستند و نگاه دولت فقط روی همان 3 درصد معادن بزرگ است و از این رو، بزرگترین اجحاف به بخش معادن کوچک و متوسط می شود. برای حل این مشکل باید اول معادن کوچک را به متوسط تبدیل کنیم و از واگذاری های معدن کوچک جلوگیری نماییم. معادن کوچک باید به هر طریقی تجمیع شوند و نگاه به معادن متوسط هم بهبود یابد.

* اجرای طرح ساماندهی مسئولان فنی معدن های فعال

در ادامه، تریبون در اختیار حبیب الله ترشیزیان رئیس سازمان نظام مهندسی معدن استان قرار گرفت. وی به  واگذاری بخشی از مسئولیت های وزارت صنعت و معدن به سازمان های نظام مهندسی در کشور اشاره کرد و گفت: خوشبختانه ارتباط سازمان نظام مهندسی معدن استان با سازمان صنعت، معدن و تجارت استان بسیار خوب و تعاملی است و طرحی با همکاری همین سازمان تحت عنوان ساماندهی مسئولان فنی معدن های فعال استان در دست اجرا داریم که این طرح در به کارگیری نیروهای جوان متخصص موثر است و بالغ بر 700 تا 800 فرصت شغلی جدید برای کارشناسان جوان ایجاد می کند.

ترشیزیان خاطرنشان کرد: اینکه معادن و صنایع معدنی بزرگ تا 20 درصد از حقوق دولتی را خرج تحقیق و توسعه خود معادن می کنند نیز ظرفیت خوبی است که باید در استان ما اتفاق بیافتد. از طرفی، نقشه راه معدن استان بهتر است زودتر تهیه شود زیرا در این حوزه عقبیم.

*مغفول ماندن فرآوری مواد معدنی

سپس دکتر سیدی عضو هیات مدیره سازمان نظام مهندسی معدن خراسان رضوی به تشریح ایجاد ارزش افزوده در محصولات معدنی در زنجیره فرآوری به عنوان دومین دستور کار این جلسه پرداخت و گفت: متاسفانه در رابطه با اینکه ارزش افزوده چگونه محقق شود در بخش معدن استان، هیچ صحبتی نشده درحالی که بدون ارزش افزوده، بدون شک شاهد حیف و میل سرمایه های خدادادی هستیم.

وی در تعریف ارزش افزوده اظهار کرد: ارزش افزوده یعنی ارتقای ارزش کالا در فرآیند تولید؛ این واژه در فرآیند تولید معنی می یابد و به نوع کالا ربطی ندارد. فروش خالص منهای ارزش مواد و خدمات خر یداری شده از خارج ، ارزش افزوده است که متعلق به مدیریت و پرسنل است و موجب تعامل خوب بین این دو گروه می شود.

سیدی با بیان اینکه ارزش افزوده در بخش معدن فراموش شده، تصریح کرد: در خواف با طرحی که انجام می شود 17.5 میلیون تن گندله اسفنجی آهن به دست می آید اما اگر فرآوری مطلوبی صورت نگیرد، فایده ای برای استان ندارد. کنسانتره و گندله ارزش افزوده ای به دنبال ندارد و سنگ آهن در صورت فرآوری و تبدیل به شمش و ورقه های فولادی و... می تواند ارزش افزوده به همراه داشته باشد.

وی تاکید کرد: هم اکنون سنگ آهن با تنی 74 دلار ارزش افزوده در استان استخراج می شود اما چون از متخصصان علم مواد در کشورمان استفاده نمی شود ، به ارزش افزوده بالاتر دست نیافتیم. با بهره گیری از توان علمی و در چهارچوب ضوابط صحیح، سیر ارزش افزوده سنگ آهن را می توان از تنی 74 دلار به 913 دلار در هر تن برسانیم و در مجموع به اشتغالزایی کشور هم کمک کرده ایم.

عضو هیات مدیره سازمان نظام مهندسی معدن استان با اشاره به اینکه کانی های غیرفلزی در استان تقریبا مغفول مانده و به توانمندیهای بالای آنها توجهی نمی شود، افزود: کانی های غیرفلزی سرمنشاء بسیاری از تولیدات صنعتی مثل سرامیک هستند که اگر به فرآوری برسند ارزش افزوده بالایی دارند. دانش این موضوع در ایران به وفور دیده می شود اما هنوز راه صنعت را در پیش نگرفته است. در مشهد بیش از صد متخصص در علم مواد داریم اما از قابلیت شان در فرآوری مواد معدنی استفاده نمی شود.

رضا شجاعی معاون معدن و صنایع معدنی سازمان صنعت، دن و تجارت خراسان رضوی نیز از کارشناس سالاری به عنوان یکی از مشکلات موجود در بحث استعلام معادن نام برد و گفت: برخی از سازمان ها در تمام استعلام های خود در بحث کارشناسی ایراد می نویسند و اگر پنجره واحد معدنی شکل بگیرد، موضوع امضای طلایی حذف می شود و دیگر مشکل کارشناس سالاری را نخواهیم داشت. این موضوعی است که کمیسیون معدن اتاق بازرگانی هم باید پیگیر باشد.

شکوه میرشاهی مدیرکل دفتر جذب و حمایت از سرمایه گذاری استانداری خراسان رضوی نیز در ادامه این نشست عنوان کرد: با توجه به اینکه اشتغال فارغ‌التحصیلان دانشگاهی موضوعی مهم است و در تمامی کارخانه ها مسئولان فنی به عنوان نماینده دولت حضور دارند، حضور مسئول فنی در معدن نیز موضوع بسیار مهمی است و از پیشنهاد استفاده از متخصصان در امر معدن استان استقبال می کنیم.

وی یادآور شد: سرمایه گذاران داخلی و خارجی در حوزه صنایع معدنی به ما مراجعه می کنند اما چون معدن از طریق مزایده واگذار می‌شود، خارجی ها با سختی و چالش روبه رو می شوند. اگر کمیسیون معدن اتاق بازرگانی به این موضوع ورود کند و بسته های معادن کوچک داشته باشد، خارجی ها می توانند از آن استفاده کنند.

*تعیین عوارض منابع طبیعی برای معادن مختلف، متفاوت باشد

شاملو، مدیرعامل شرکت احیای صنایع خراسان نیز اظهار کرد: اگر امروز به دنبال حل مشکل بیکاری هستیم باید فرآیند کار در بخش معدن تسهیل شود. امروز سخت گیری زیادی در این حوزه صورت می گیرد. تنها سه درصد معدن بزرگ در کشور داریم که دولتی اند و معادن کوچک و متوسط با جهش دلار و ارتقای هزینه ها امروز دچار مشکلات عدیده ای شده اند.

وی با تاکید بر اینکه عوارض سازمان منابع طبیعی برای معادن مختلف باید متفاوت باشد، افزود: عمدتا منابع معدنی در مناطق محروم واقع شده و این درحالی ست که در شهرک های صنعتی همه امکانات فراهم است و تعرفه عوارض باید بر این اساس باشد.

علی رسولیان، مدیرکل دفتر هماهنگی امور اقتصادی استانداری نیز در این رابطه بیان کرد: در سفر رئیس جمهور یکی از خواسته های جدی استاندار این بود که ژئوفیزیک کامل هوایی و مطالعه کامل استان صورت بگیرد و این بحث نیز مصوب شد. در رابطه با فولاد نیز در یکی دو سال اخیر تولید کنسانتره و گندله به خوبی جا اتفاق افتاده و ظرفیت استان ما این است و بقیه بخش ها آب بر است و باید همین بخش ها را توسعه دهیم.

*تصدی گری دولت بخش اقتصاد را نابود کرده است

در ادامه، تریبون در اختیار قربان میرزایی، معاونت اقتصادی و توسعه استانداری خراسان رضوی قرار گرفت. او با بیان اینکه با کمک بخش خصوصی مسیر معدنی استان را بهتر می پیماییم، گفت: به ظرفیت های استان باید توجه و از فرصت های موجود استفاده کرد. امروز رتبه پنجم جهان در حوزه معادن را داریم اما سهم ما از بازار جهانی فقط 1.2 درصد است. در بحث ریکاوری معادن سنگ ساختمانی، در ایران به طور متوسط فقط ۸درصد محقق شده که این وضعیت بسیار بد است و در واقع منابع ملی را هدر می دهیم.

وی با تاکید بر لزوم جلوگیری از خام فروشی در حوزه معادن، تصریح کرد: ما هم باید در این مسیر حرکت کنیم و به فرآوری برسیم. براساس ماده 24 قانون مکرر معادن مداخلات غیرطبیعی حوزه ادارات مختلف را سامان می دهیم و اجازه نمی دهیم مانع کار باشند.

میرزایی با اشاره به اینکه تصدی گری دولت بخش اقتصاد را نابود کرده، افزود: باید تا جای امکان دارد، دست دولت را کوتاه کنیم و بخش خصوصی نباید اجازه مداخله دولت در حوزه معدن را بدهد. وقتی این جنس کارها در حوزه دولت قرار می گیرد اولین اتفاقی که می افتد کند شدن مسیر است. ما امروز در جنگ اقتصادی هستیم و دشمن خارجی در حوزه اقتصاد ما ورود کرده و به دنبال اثرگذاری است و کارگروه تسهیل در رفع اختلافات و موانع موثر است و باید همه کمک بکنیم. استانداری آمادگی تشکیل این کارگروه را دارد.

وی اضافه کرد: بانک ها نباید در پرداخت تسهیلات به بخش معدن و پولی که دولت در اختیار آنها قرار می دهد اعمال سلیقه کنند و به خصوص مشکلات معدن داران کوچک باید حل شود.

پورفتح الله، رئیس کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی استان نیز در پایان جلسه گفت: درباره ماده 24 مکرر و مواردی که به معاونت عمرانی استانداری واگذار شده، خواسته ما این است که معاونت اقتصادی استانداردی نیز با دید حمایتی به موضوع وارد شود زیرا دستگاه های مختلف سخت گیری های زیادی دارند. در استان ما در بخش معادن بزرگ مثل سنگ آهن خواف، کار به خوبی پیش رفته و مهم شرکت های کوچک هستند که در صورت حمایت عملکرد خوبی خواهند داشت.