ایجاد برنامه و الگو جهت مدیریت مصرف آب

به گزارش روابط عمومي اتاق بازرگاني، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوي؛ علی شریعتی مقدم رئيس كميسيون كشاورزي وآب اتاق بازرگاني استان در این نشست با ابراز نگرانی از تشدید بحران آب در این خطه و ضعف رویکردهای کارشناسی به این بخش، گفت:شکی نیست که در موضوع صرفه‌جویی و مدیریت مصرف آب، همه بخش های متولی باید نقش و سهم خودشان را ایفا کنند اما روند و شرایط موجود ما را با این ابهام مواجه ساخته که متولي واقعی در بخث صرفه‌جويي در كشور چه كسي است؟ آيا كارش را به درستي انجام مي‌دهد و يا با بخش‌هاي ديگر هماهنگ است يا خير؟ می توان از برآورد شرایط موجود، به این سوالات پاسخ داد.

وي ادامه داد: پرسش‌هاي ديگري نيز در همین رابطه مطرح است که اگر قصد داریم در عرصه مدیریت مصرف آب، هوشمندانه عمل کنیم، باید برای آن‌ها پاسخی درست و شفاف داشته باشیم. در همین رابطه باید از متولیان امر جویای ای نکته شد که آيا كاهش مصرف آب هدف‌گذاري شده است؟ بايد اين را در نظر داشت كه گاهي ممكن است اين هدف‌گذاري‌ها كافي و موثر نباشد پس با این اوصاف باید پرسید، آيا نقشه راه براي دست يافتن به ميزان صرفه‌جويي مصرف آب به درستی ترسيم شده است؟ و اگر چنین است، ميزان سرمايه‌گذاري در اين زمينه بايد چه مقدار باشد؟

رئيس كميسيون كشاورزي اتاق بازرگاني خراسان رضوي تأكيد كرد: بايد اين را در نظر داشت كه در بخش كشاورزي منابع ارزان قيمت بسيار كم و محدود هستند. حالا در نظر بگيريد در كشوري مانند تركيه منابع نامحدود و با سود صفر درصد براي احداث گلخانه ها اختصاص می یابد اما اين وضعيت در ايران وجود ندارد. از این منظر باید نگران بود که در آتیه بر سر منابع آبی ما چه خواهد آمد؟

شريعتي مقدم خاطرنشان كرد: همچنين بايد در حوزه صرفه‌جويي منابع آبی اين را در نظر داشت كه علاوه بر ايجاد ضمانت اجرايي براي قوانين، ارزش افزوده و اشتغال بخش كشاورزي حفظ شود. به ویژه در وضع کنونی که این حوزه با چالش‌هایی جدی مواجه است.

وي با بيان اينكه بروكراسي اداري يكي از مشكلات حوزه توليد به شمار می آید، تصريح كرد: براي احداث يك گلخانه نياز به حدود 35 مجوز است و این مسیر پر فراز و فرود، سرمایه گذاران را با دشواری‌های فراوانی مواجه می سازد. علاوه بر اين، موضوعات بازار و عرضه محصولات این حوزه نیز وجود دارد كه براي آن ها باید راهكاري پیش بینی شود. هدایت سرمایه ها به این بخش، بدون مرتفع نمودن موانع و توسعه زیرساخت ها و فرصت های عرصه مذکور، ممکن نخواهد بود.

وی متذکر شد: به باور ما، چند نکته مهم را باید در راستای تغییر رویکردهای بخش کشاورزی مدنظر قرار دهیم نخست اینکه گیاهانی که کم‌آب‌بر هستند را وارد چرخه کشت نماییم.

وی تاکید کرد: همچنین باید بازار محصولات و زیرساخت های لازم برای ایجاد ارزش افزوده را نیز در نظر گرفت.

رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی خراسان رضوی ادامه داد: باید به گونه‌ای باشد که بتوان برای محصولات زنجیره ارزش را تعریف کرد؛ به عنوان مثال در برخی گیاهان دارویی  که نیاز آبی کمی دارند و از طرفی زیرساخت‌های توسعه مصرف آن ها نیز در دنیا در حال ایجاد است، باید سرمایه گذاری لازم انجام گیرد.

شریعتی مقدم خاطر نشان کرد: البته این موارد نیاز  به تحقیقات گسترده‌ای دارد تا بدانیم در چه منطقه‌ای چه گیاهی را بکاریم؟

*34 دشت خراسان رضوي در برنامه احيا قرار دارند

محمدعلي نعمت نژاد معاون حفاظت و بهره‌برداري شرکت آب منطقه‌اي خراسان رضوي گفت: براساس برنامه‌ ها و طرح‌های جامععی كه براي این استان در نظر گرفته شده، از مجموع 37 دشت موجود در خراسان رضوي، براي 34 دشت برنامه احيا و تعادل بخشي تعریف شده است.

وي با بيان اينكه خراسان رضوي در يك منطقه خشك و نيمه خشك قرار گرفته است، تأكيد كرد: اقتضائات جغرافیایی بر منابع آبی و شرایط زیست محیطی این خطه اثر گذاشته است. مجموعه ای از عوامل مختلف باعث شده تا دشت‌هاي اين استان به لحاظ منابع آبی، افت کنند و در دهه‌هاي اخير نیز ميزان بارندگي رو به كاهش گذاشته و به وخامت بیشتر اوضاع منجر شده است. براین اساس، تا پايان ارديبهشت ماه حجم ذخيره سدها در خراسان رضوي 42درصد كاهش داشته و هم اكنون كسري مخازن خراسان رضوي هزار و 81 ميليون متر مكعب است.

این مقام مسئول ادامه داد: ارتفاع بارش 5/14 درصد و حجم آب تجديد شونده 8/34 درصد در خراسان رضوي كاهش پيدا كرده است.

نعمت نژاد با اشاره به اينكه اتکای مصرف آب حوزه كشاورزي از منابع آبي چاه‌ها حدود 87 درصد است، خاطرنشان كرد: ميزان برداشت مجاز از سه هزار و 256 حلقه چاه كشاورزي، سه هزار و 256 ميليون متر مكعب بوده و در سال 95 در حدود سه و 357 حلقه و در سال 96 حدود دو هزار و 67 حلقه چاه غيرمجاز مسدود و پلمب شده‌اند.

*چالش های مصرف آب در بخش کشاورزی

احمدرضا رضازاده عضو هيئت مديره اتحاديه كشاورزان خراسان رضوي نيز در ادامه اين نشست گفت: آمارها نشان از اين دارد كه ميزان مصرف در بخش شرب همواره رو به افزايش بوده و براي آن محدوديتي قائل نمي‌شوند اما مجوزهای برداشت براي چاه‌هاي كشاورزي كاهش یافته و بهره‌بردار براي رفع نياز زمين‌هاي خود و مطابق با سرمايه‌گذاري كه انجام داده، مجبور به اضافه برداشت می شود.

حميدرضا رضوي خبير مديرعامل شركت تعاوني كشاورزان مشهد نيز در ادامه اين جلسه گفت: ما هم اكنون نسبت به پروانه‌هاي ابتدايي هم كه براي چاه‌هاي كشاورزان داده شده بود اضافه برداشت داريم و با اين حال ميزان برداشت از چاه‌ها را كاهش داده‌اند.

وي ادامه داد: ما به عنوان نماينده كشاورزان خواهان اين هستيم كه پروانه‌ها به همان ميزان ابتدايي بازگردانده شود و ما هم تضمين برداشت تا همين سقف را مي‌دهيم.

محمدعلي نعمت نژاد معاون حفاظت و بهره‌برداري شرکت آب منطقه‌اي خراسان رضوي در اين زمينه اظهار كرد: امكان اجراي اين اقدام وجود ندارد چراكه در مورد چاه‌هايي كه پروانه‌ها به روز شده، دبي كاهش داشته اما ساعت برداشت افزايش پيدا كرده و البته يك سري كاهش‌هاي كلي در مجوز برداشت برخي از چاه‌ها هم به وجود آمده كه علت اصلي آن اجراي قانون توزيع عادلانه آب بوده است.

*ارزش گذاري دقيقي براي بهای آب انجام نشده است

حسین انصاری معاون اداری و مالی دانشگاه فردوسی نيز در ادامه اين جلسه گفت: يكي از روش‌هايي كه براي كاهش مصرف آب به کار گرفته مي‌شود، بستن چاه‌ها و كاهش ميزان برداشت از آنهاست كه البته اين رویکرد به تنهايي نمي‌تواند مؤثر واقع گردد.

وي ادامه داد: بايد اين را در نظر گرفت كه كنتورهاي هوشمند كه با سنجش میزان مصرف برق، حجم برداشت آب را مي‌سنجند که این روند، به هيچ عنوان درست نيست.

معاون دانشگاه فردوسي مشهد تأكيد كرد: از ديگر مشكلاتي كه در حوزه آب وجود دارد اين است كه در هيچ برهه‌اي از زمان، ارزش‌گذاري دقيقي نسبت به بهای آب در كشور صورت نگرفته است، بايد اين را دانست كه ارزش آب در دشت‌هاي مختلف كشور تفاوت دارد و اگر این اقدام انجام گیرد، تصویر شفاف‌تری از ارزش آبی که در هر منطقه مصرف می شود خواهیم داشت و چه بسا با این رویکرد بتوان مدیریت بهتری را نیز اعمال نمود.

انصاري با تأكيد بر اينكه حوزه كشاورزي بايد براي نجات خود كاهش مصرف داشته باشد، خاطرنشان كرد: يكي از اين روش‌ها تأسيس گلخانه است اما اگر قرار است سيستم تأسيس يك گلخانه مانند 20 سال گذشته باشد، تا 20 سال آينده هم در این عرصه به نتيجه نمي‌رسیم.

*نیازمند فرهنگ سازی عمیق هستیم

غلامحسين هادي‌زاده عضو هيئت رئيسه خانه كشاورز ايران نيز در ادامه اين نشست گفت: متولي صرفه‌جويي آب در بخش كشاورزي خود كشاورز است. متاسفانه كشاورز هنوز خود به اين نتيجه نرسيده كه بايد در مصرف آب صرفه‌جويي کند و براي اين مورد نياز است كه يك كار فرهنگي عميق انجام بگیرد.

وي ادامه داد: در همين كشور بي‌آب 130 ميليون تن محصولات كشاورزي توليد مي شود كه 20 درصد آن ها دورريز بوده و 10 درصد آن در مزارع از بين مي‌رود و 8 درصد آن نيز در حمل و نقل دچار مشكلاتي مي‌شوند.

هادي‌زاده خاطرنشان كرد: اگر از بنده پرسيده شود كه چه ميزان گلخانه بايد در كشور ايجاد كرد، مي‌گويم كه همين ميزان هم زياد است اينجا يك كشور با آب و هواي معتدل نيست كه گلخانه‌داري صرفه داشته باشد چراكه تأمين انرژي آن بسيار گران تمام مي‌شود و از آن گذشته مگر مردم ما چه قدر مي‌توانند محصولات گلخانه‌اي را مصرف كنند؟

وي با اشاره به فضاي شهري مشهد تصريح كرد: سالانه 30 ميليون نفر زائر به اين شهر مي‌آيند و آن ها هيچ برداشتي از اين شهر به عنوان شهري كم آب ندارند چراكه به اندازه يك شهر داراي منابع آبی بالا در آن درختكاري و گلكاري انجام شده است اما در مقابل شاهدیم که انقباضي‌ترين سياست‌ها در این عرصه براي بخش توليد در نظر گرفته مي‌شود.