حمایت دولت و بخش خصوصی از کسب و کارهای نو چگونه است؟ استارتاپها، راهی به آینده روشن

حمایت دولت و بخش خصوصی از کسب و کارهای نو چگونه است؟

استارتاپها، راهی به آینده روشن

 

دنیای اقتصاد،اقتصاد امروز به شدت وابسته به تکنولوژی اطلاعات است و این حوزه، حوزه‌ای است که استارتاپها در آن فعالیت می‌کنند، استارتاپ واژه‌ای است که قدمت چندانی ندارد اما در سالهای اخیر ذهن بسیاری از افراد را به خود مشغول کرده است.

در اهمیت استارتاپها و کسب و کارهای نو می‌توان به رویکردهایی که در فضای مجازی به وجود می‌آید، اشاره کرد؛ وقتی صحبت از مسدود شدن یا فیلتر شدن فضای مجازی می‌شود، می‌بینیم تعداد زیادی از مشاغل تعطیل می‌شوند و اعتراضات زیادی از افراد فعال در این حوزه شنیده می‌شود. این موضوع نشان‌دهنده این است که این دسته از مشاغل در کشور ما هم همچون دیگر نقاط جهان جای خود را باز کرده‌اند و دولتمردان و تشکلهای اقتصادی دارای قدمت هم باید گرایش خود را در حمایت از این دسته مشاغل و افراد فعال در این حوزه نشان دهند.

اتاق بازرگانی خراسان رضوی که مهمترین پارلمان بخش خصوصی لقب گرفته، در ماههای اخیر تمرکز خود را بر حمایت از استارتاپها و ورود به این حوزه گذاشته است و در این راستا انجمنی با عنوان کارافرینان جوان اتاق بازرگانی تشکیل داده تا امور مربوط به این حوزه را پیگیری کند.

در این گزارش به بررسی میزان حمایت از این نوع کسب و کارها و افراد خلاق این حوزه از سوی دولت و بخش خصوصی، مشکلات و موانع پیش روی این افراد و زیرساختهای لازم برای گسترش استارتاپها در کشور و به ویژه استان خراسان رضوی می‌پردازیم.

نگاه ویژه اتاق بازرگانی به افکار بدیع استارتاپها

اتاق بازرگانی با ایجاد انجمن کارافرینان جوان قصد ورود به حوزه استارتاپها و حمایت از این کسب و کارهای نو و افکار جدید و بدیع را دارد.

دبیر انجمن کارافرینان جوان اتاق بازرگانی خراسان رضوی میگوید: معنای استارتاپ همان پنجره ذهن رو به آینده است که باعث می‌شود افکار نو و جوان برای حل مشکلاتی که پاشنه آشیل دولتهاست، به کار بسته شود. عمده راه‌حلهای استارتاپی و پنجره‌های ذهن رو به آینده در نسل جدید ما در حوزه فناوری، تکنولوژی و به ویژه در فضای مجازی اتفاق می‌افتد و زمانی که بخواهیم برای حل مشکلات موجود کشورمان راه‌حل‌های نوینی ارائه بدهیم، باید به عمر مفید آن راه‌حل بیاندیشیم. عمر مفید هر استارتاپ را معمولا سه ساله در نظر می‌گیرند که اگر به نتیجه برسد یا خود مجموعه به سودآوری می‌رسد و یا به مجموعه‌هایی که آن فکر را می‌خرند وابسته می‌شود و عملا عمر استارتاپ تمام می‌شود تا بار دیگر راه‌حل نویی ایجاد شود.

محسن خندان‌دل درباره لزوم ورود اتاق بازرگانی به موضوع استارتاپها در اقتصاد کنونی اظهار می‌کند: اتاق بازرگانی به عنوان مجموعه‌ای که در حوزه صنعت، معدن، تجارت و کشاورزی فعالیت می‌کند باید فکری برای این افکار نوپایی که در حوزه دانش و تکنولوژی نو فعالیت می‌کنند، داشته باشد. افکاری که می‌خواهند راههای جدیدی برای حل مشکلات موجود در دنیای فناوری مطرح کنند.

وی می‌افزاید: استارتاپها دارای فرهنگ جدیدی هستند و برای اینکه اندیشه‌ها و افکار نو مبتنی بر خلاقیت جوانان را به بروز و ظهور برسانیم، در اتاق بازرگانی با نگاهی ویژه به موضوع به فکر ایجاد یک مجموعه به نام انجمن جوانان کارافرین افتادیم. با تشکیل کارگروهی در این زمینه، جلسات متعددی برگزار کردیم و شروطی همچون میانگین سنی حداکثر 38 سال را برای این افراد در نظر گرفتیم تا به عنوان مشاور تجربیات خود را به آنان منتقل کنیم و اجازه دهیم سعی و خطا کنند و افکار جدیدشان را حتی اگر منطبق بر افکار ما نیست بیان کنند و اجازه تجربه کردن و خطا کردن را داشته باشند.

برجسته سازی جوانان خلاق و مبدع از اهداف انجمن کارافرینان جوان

خندان‌دل با تاکید بر اینکه باید نسل جوان به ویژه افکار نو و بدیع آنها را در موضوع کسب و کارهای نوین جدی بگیریم، تصریح می‌کند: انجمن کارافرینان جوان اتاق بازرگانی استان در مرحله اطلاع‌رسانی برای برگزاری مجمع و انتخاب هیات مدیره است و امیدواریم با حمایتهای اتاق بازرگانی به سمت و سوی خوبی حرکت کند تا بتوانیم با پشتیبانی از استارتاپها به خصوص در حوزه صنعت و تجارت مبتنی بر صادرات فعالیت کرده و با ارزش افزوده حاصل از صادرات چرخه اقتصادی را حرکت دهیم زیرا در صادرات حوزه خدمات فنی و مهندسی و نواوری و تکنولوژی بالاترین میزان ارزش افزوده از دل استارتاپها بیرون می‌آید.

وی یکی از دغدغه های انجمن را ارتباط تنگاتنگ با حوزه اساتیدی و اتاق فکر دانشگاه دانسته و میگوید: خوشبختانه در این زمینه به خوبی اقدام شده و از دانشگاهیان خواستیم افراد برگزیده خود را در حوزه‌های فناوری و تکنولوژیهای نوین و شهرکهای صنعتی به ما معرفی کنند و این کار انجام شد. به طور مثال در فراخوانی که به دانشگاه فردوسی دادیم 700 دانشجو به ما معرفی کردند که همه آنها پایه‌گذار ابداعات جدید بودند و این افراد نیازمند برجسته شدن و معرفی شدن هستند.

دبیر انجمن کارافرینان جوان اتاق بازرگانی خراسان رضوی ادامه می‌دهد: ما باید شرایط را برای بروز و ظهور این افراد خلاق مهیا کنیم و برای محقق شدن این موضوع یکی از اقدامات برگزاری سمینارها و آشنایی جوانان‌مان با تکنولوژیهای نوین مثل حوزه‌های استارتاپی است. باید شرایط را برای تجربه کردنشان به وجود بیاوریم که این اتفاق افتاده است و سرفصلهای برگزاری چند سمینار را بررسی و مشخص کرده‌ایم.

وی با اشاره به لزوم برجسته‌سازی جوانان مبدع و خلاق، اظهار می‌کند: ما باید به آنها نشان دهیم که اگر تلاش کنند دیده می‌شوند و در این بخش کار کردیم؛ با تمام بخشهای دانشجویی و پژوهشی برای معرفی افراد توانمند ارتباط برقرار کردیم و لیست بزرگی ایجاد شده و براساس امتیازات از برترینها تقدیر خواهیم کرد.

خندان‌دل یاداور می‌شود: اگر بتوانیم ارتباط بین حوزه افکار بدیع که با عنوان استارتاپ مطرح می‌شود با حوزه‌های تولید، معدن و کشاورزی را به وجود بیاوریم بزرگترین خدمت را کرده‌ایم. ما در انجمن کارافرینان جوان به عنوان یک روان‌کننده به این موضوع کمک میکنیم و امیدوارم در کوتاه‌مدت مجمع این انجمن را برگزار کنیم و از طریق سایت اتاق بازرگانی و آگهی روزنامه به علاقمندان در این زمینه اطلاع می‌دهیم زیرا تمایل داریم مجموعه‌ای با قدرت و افکار جدید و به ویژه با حضور زنان و جایگاه ویژه آنها داشته باشیم.

نیاز استارتاپها به چرخه‌ای از حمایت و پشتیبانی

مسئول آموزش اتاق بازرگانی خراسان رضوی نیز معتقد است در موضوع کسب و کارهای نو یا استارتاپها نیازمند چرخه‌ای از حمایت و پشتیبانی هستیم که شامل بحثهای آموزشی، مشاوره‌ای، تامین سرمایه و راههای فروش محصولات است.

پیام رشیدی با بیان اینکه اتاق بازرگانی برای حمایت از استارتاپها روی دو موضوع تمرکز دارد، می‌گوید: موضوع نخست حمایت از استارتاپهای موجود یعنی کسانی که وارد کسب و کار شدند و استارتاپی راه‌اندازی کرده‌اند و موضوع دیگر روی پرورش کارافرینان جدید یا نوکارافرینانی که در ادبیات اتاق مرسوم شده است، تمرکز دارد.

وی درباره خدمات اتاق بازرگانی به استارتاپها در حوزه مشاوره اظهار می‌کند: بخش مشاوره شامل بحث مالیاتی، قوانین کار، تامین اجتماعی، مباحث مربوط به بانکداری، قراردادهای بین‌المللی و نیز بازارهای صادراتی استان است که با اعلامی که به پارک علم و فناوری کردیم؛ شرکتهای فناور و دانش بنیان می‌توانند از مشاوره‌های اتاق در حوزه‌های مختلف به ویژه در بحث قوانین به صورت رایگان استفاده کنند. البته این به معنای این نیست که فقط شرکتهای مستقر در پارک علم و فناوری می‌توانند از خدمت رایگان اتاق استفاده کنند.

رشیدی خاطرنشان می‌کند: اتاق بازرگانی در اذهان حکومتی به عنوان یک مشاور شناخته می‌شود و مطالبات بخش خصوصی را پیگیری کرده و می‌تواند در جذب حمایتهای اجتماعی و اقتصادی به پشتوانه اعضایش کمکهای زیادی انجام دهد. علاوه بر این، برنامه‌ای برای شناسایی و پرورش استارتاپها داریم که این موضوع را با کمک آموزش و پرورش برای کودکان و نوجوانان در سال آینده اجرا خواهیم کرد و شامل سرفصلهای آموزشی برای پرورش مهارتهای کسب و کار کودکان و نوجوانان است.

لزوم تدوین طرحی جامع برای حمایت از رشد استارتاپها

نایب رئیس هیات مدیره کانون زنان بازرگان خراسان رضوی با بیان اینکه توسعه اقتصادی در کشورها به سطح فعالیت صحیح و سیستم استارتاپها در آن کشورها بستگی دارد، می‌گوید: موضوع استارتاپها در ایران مشابه اکثر حوزه‌های فعال اقتصادی حدود ده سال پیش از تهران شروع شد که در حال حاضر به نظر می‌رسد اکثر سازمانهای تشکیل شده از استارتاپها در این استان فعال هستند اما در خراسان رضوی نیز در سالهای اخیر رویدادهای زیادی در این زمینه اتفاق افتاده که به دلیل نبود تجربه کافی و نداشتن سیستم اتصال سرمایه‌گذاری یا جریان استارتاپی در استان هنوز نتیجه خیلی مناسبی حاصل نشده است و چند استارتاپی که در مشهد موفق بوده‌اند به دلیل محلی بودن خدمات قابل ارائه به این مهم دست یافته‌اند.

مریم اسلامی از عدم‌آگاهی کافی افرادی که در حوزه استارتاپ صاحب ایده هستند، به عنوان یکی از ضعفهای موجود اشاره کرده و می‌افزاید: عدم آگاهی از فضای کسب و کار کشور، چگونگی جذب سرمایه، جذب مشتری و فضای بازار باعث شده اتصال درست سرمایه‌گذاری با حوزه استارتاپی به صورت شفاف و طبیعی صورت نگیرد لذا یکی از ضروریات شرایط فعلی پرداختن به ایجاد زیرساختهای لازم برای به دست آوردن جوانان از این آگاهی است.

وی تصریح می‌کند: منتورهای علاقمند و فعال در رویدادهای استارتاپی صرفا براساس مطالعات کتابی موضوعات و ایده‌ها را راهبری می‌کنند. در صورتی‌که تجربه در این بخش بسیار حائز اهمیت است و به نظر می‌رسد می‌بایست زیرساخت و سیستم مورد نیاز را برای فعالان این حوزه طراحی و اجرا کرد تا ایده‌ها در بستری واقعی بتوانند به بازار سرمایه متصل شوند. در چنین شرایطی است که استارتاپها قادر خواهند بود با شناخت از بازار ایران و نیاز به مشتری ایرانی نسبت به راه‌اندازی سازمانهای موثر اقتصادی اقدام کنند.

اسلامی معتقد است پارک علم و فناوری ارتباط خوبی را با استارتاپها برقرار کرده اما برای این ارتباط در جهت رشد کسب و کارها فاقد برنامه و استراتژی خاصی است و صرفا همکاریها براساس نظر شخصی مدیران و کارشناسان انجام می‌شود که بدیهی است این روش حتی در میان‌مدت نتیجه زیادی نخواهد داشت. اتاق بازرگانی هم علیرغم آمادگی هنوز در این حوزه فعالیت چندانی نداشته و ضروری است در این زمینه ضمن ارتباط و آگاهی بیشتر در جشنواره‌ها و همایشها، در قالب یک برنامه‌ریزی جامع نقش خود را ایفا کند.

وی یادآور می‌شود: به طور خلاصه مشکلات زیرساختی داخلی در این نوع کسب و کارها در کشور را می‌توان در ضعف مدیریت، ضعف در تیم‌سازی و رویکرد نامناسب در مواجهه با رقبا، تامین مالی، طراحی نامناسب کسب و کار و عدم توجه به نیاز مشتری در ارائه خدمت یا محصول دانست.

نایب رئیس هیات مدیره کانون زنان بازرگان خراسان رضوی از مشکلات حقوقی، عدم ثبات در سیاست‌گذاری‌های دولت، چالش تامین مالی و حجم اندک سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر، کمبود مهارت و نیروی انسانی متخصص، مشکلات فرهنگی، کمبود دسترسی به بازار، چالش زیرساخت فنی و نبود نهادهای پشتیبان و همکاری‌های بین سازمانی به عنوان عوامل محیطی موثر در عدم موفقیت استارتاپها نام می‌برد.

وی می‌گوید: نتیجه این عوامل در موضوع مالیات و تشخیص مالیاتی، محاسبه بیمه، نبود قوانین مشخص برای دریافت مجوز و الزام برای دریافت مجوزهای متعدد خود را نشان می‌دهد. لذا با توجه به نقاط ضعف و قوت این‌گونه سازمانها در کشور و همچنین نبود برخی از مقررات و قوانین ویژه این حوزه و همچنین نهادهای مشخص حمایت‌کننده، ضرورت دارد نسبت به مطالعه و تهیه طرحی جامع در کشور برای فرایندسازی صحیح و اصولی و همچنین سیستمهای حمایتی از رشد استارتاپها در قالب این فرایندها اقدام شود.

پذیرش 60 استارتاپ در پارک علم و فناوری خراسان

مدیر مرکز رشد آی‌‎سی‌تی پارک علم و فناوری خراسان می‌گوید: این مرکز اولین سازمان دولتی در کشور است که از سال 91 حمایت از استارتاپها و رویدادهای استارتاپی را در دستور کار قرار داده و از سال 92 رویدادهای استارتاپی که با برنامه‌ریزی اولیه پارک خراسان همراه بود، در مشهد اتفاق افتاد و میتوان گفت پارک خراسان تقریبا به عنوان یکی از ارکان اکوسیستم استارتاپی آن استان در همه رویدادهای استارتاپی خراسان رضوی نقش برگزارکننده یا حمایت کننده را دارد.

جاهدی از پذیرش 15 استارتاپ به طور سالانه در این مرکز خبر داده و می‌افزاید: از سال 92 تاکنون بالغ بر 60 استارتاپ در پارک استان پذیرش و حمایت شدند؛ برخی از آنها ناموفق و برخی موفق بوده‌اند و در مجموع سعی کردیم استارتاپهایی که نتوانسته‌اند پذیرش شوند را با خدمات آموزش و مشاوره و فضای استقرار و جذب سرمایه گذار و غیره کمک و حمایت کنیم.

وی درباره شرایط پذیرش استارتاپها در پارک علم و فناوری خراسان اظهار می‌کند: استارتاپها باید واجد نوآوری و فناوری باشند، طرحشان قابلیت تجاری‎سازی داشته باشد و نمونه اولیه را تولید کرده باشند. نرخ موفقیت استارتاپهایی که وارد مرکز رشد پارک علو م فناوری می‌شوند حدود 40 درصد است در صورتیکه وقتی خارج از این فضا هستند کمتر از ده درصد امکان موفقیت دارند.

جاهدی از راه‌اندازی مرکز حمایت از استارتاپهای خراسان رضوی با عنوان ICTStartups به سفارش وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به عنوان یکی دیگر از اقدامات پارک خراسان در حمایت و تقویت اکوسیستم استارتاپی استان اشاره و تصریح می‌کند: این مرکز با هدف توانمندسازی و تسهیل‌گری برای استارتاپها خدماتی همچون آموزش، مشاوره، شبکه‌سازی و تعامل با شرکتهای بزرگ و دولتی را در دستور کار خود دارد که از ابتدای سال جاری در این استان افتتاح و شروع به فعالیت کرد. برگزاری 16 کارگاه آموزشی (مشتمل بر 2900 نفر/ساعت آموزش)، مشاوره‌های استارتاپی، حمایت از 18 رویداد یا نشست مرتبط و اجرای پاویون استارتاپها در نمایشگاه ایران‌کام بخشی از فعالیت‌های ictStartups خراسان رضوی بوده که توسط این پارک صورت گرفته است.

مدیر مرکز رشد آی‌‎سی‌تی پارک علم و فناوری خراسان  تاکید می‌کند: استان خراسان رضوی در حوزه استارتاپ قطعا پس از تهران بهترین پتانسیل و از نظر پیشرفت بهترین وضعیت را دارد. براساس آمار و ارقام موجود، چند دستاورد استارتاپی استان شامل تاچسی (تاکسی آنلاین)، چیندی(سفارش غذا)، نشان (نقشه تحت موبایل) سیمکارتل (اینترنت اشیاء) و... است.

وی از ایجاد زیرساخت های حمایتی از سوی دولت و حاکمیت به عنوان مهمترین نیاز استارتاپها نام برده و می‌گوید: نیاز دیگر این حوزه حضور سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر است که لازم است از سوی بخش خصوصی و سرمایه‌گذاران پررنگتر شود.

جاهدی ادامه می‌دهد: پیش‌نیاز دیگری که تامین آن بسیار سخت است؛ موضوع منابع انسانی و نیروهای متخصصی است که در استارتاپها کار کنند، تعداد این نیروها در استان معدود است زیرا خروجیهای کیفی دانشگاهها در این زمینه به شدت کم است و و این مشکلی بزرگ برای این حوزه است.